Πλανήτης από πλαστικό; (μια εκστρατεία του NG)

Είναι κάμποσος καιρός που μετάφρασα και δημοσίευσα κείμενο που αφορούσε στην αξιοποίηση πλαστικώναπορριμμάτων στην οδοποιία. Στο μεταξύ το National Geographic ξεκίνησε διεθνή εκστρατεία για την μείωση του πλαστικού. (Εδώ και εδώ)

Μετέφρασα  ένα πολύ μικρό κομμάτι της έρευνας και το παρουσιάζω,  

Ο οδηγός των πλαστικών, από το Α στο Ω (from a to z)

Τι είναι τα μικροπλαστικά; Τι συμβαίνει με το νησί των σκουπιδιών; Το λεξικό αυτό βοηθά στην απομυθοποίηση της ρύπανσης από πλαστικό.

Καθώς κάναμε έρευνα πάνω στο θέμα για το τεύχος του Ιουνίου του National Geographic ανακαλύψαμε ότι η λέξη πλαστικό περιέχει πολλούς όρους που προκαλούν σύγχυση. Ακόμα και ο πιο καλοπροαίρετος καταναλωτής πλαστικού θα μπορούσε να δυσκολευτεί στον διαχωρισμό του «καλού» από το κακό πλαστικό.  Έτσι ετοιμάσαμε ένα μικρό λεξικό για να βοηθήσουμε να απομυθοποιηθεί  μέρος της ορολογίας. 

Πρόσθετα (Additives)

Χημικά που προστίθενται κατά την διάρκεια της επεξεργασίας των πλαστικών προϊόντων για να τα καταστήσουν ισχυρότερα, ασφαλέστερα, περισσότερο ή λιγότερο εύκαμπτα και να προσδώσουν ένα εύρος άλλων επιθυμητών ιδιοτήτων είναι γνωστά ως πρόσθετα. Τα συνήθη πρόσθετα περιλαμβάνουν απωθητικά ύδατος, επιβραδυντικά καύσης, σκληρυντικά, μαλακτικά, πηγμέντα και αναστολείς ακτινών  UV.  Μερικά απ’ αυτά τα πρόσθετα μπορεί να περιέχουν δυνητικά τοξικές ουσίες.

Βιοδιασπώμενα (Biodegradable)

Ένα βιοδιασπώμενο προϊόν πρέπει να διασπάται σε φυσικά υλικά μέσω μικροοργανισμών εντός εύλογου  χρονικού διαστήματος. Η «βιοδιάσπαση» είναι πληρέστερη από την «διάσπαση»  ή «αποδόμηση» - όταν μάλιστα πολλά πλαστικά για τα οποία σήμερα λέγεται ότι «διασπώνται» μετατρέπονται  απλώς σε μικρότερα κομμάτια πλαστικού. Δεν υπάρχει ευρύτερα αποδεκτό πρότυπο χαρακτηρισμού ενός προϊόντος ως «βιοδιασπώμενο», έννοια για την οποία δεν υπάρχει σαφής ορισμός και την οποία οι κατασκευαστές εφαρμόζουν χωρίς ενιαίο τρόπο. Μερικά κράτη απαγορεύουν τον όρο μέχρι να συμφωνηθεί γι’ αυτόν σαφές πρότυπο.

Βιοπλαστικά (Bioplastics)

Αυτός ο εύκαμπτος όρος χρησιμοποιείται επί του παρόντος για ένα φάσμα πλαστικών, που περιλαμβάνει πλαστικά και από καύσιμα απολίθωσης και πλαστικά βιολογικής βάσεως τα οποία είναι βιοδιασπώμενα και αλλά και πλαστικά βιολογικής βάσης τα οποία δεν είναι βιοδιασπώμενα. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει εγγύηση ότι ένα «βιοπλαστικό» θα είναι φτιαγμένο από μη τοξικά, εκτός διαδικασίας απολίθωσης καύσιμα ή ότι θα είναι βιοδιασπώμενα. Αυτό το διάγραμμα από την European Bioplastics κατατάσσει κάπως αρκετούς από τους τύπους βιοπλαστικών

Κομποστοποιήσιμα (Compostable)

Για να είναι ένα αντικείμενο κομποστοποιήσιμο, πρέπει να είναι ικανό να διασπάται στα φυσικά του στοιχεία (ή βιοδιασπώμενα) μέσα σε ένα «λογικό  περιβάλλον κοποστοποίησης» , το οποίο ποικίλει. Μερικά πλαστικά κομποστοποιούνται, παρότι τα περισσότερα διασπώνται σε ένα τυπικό σωρό κομποστοποίησης που έχουμε στην αυλή μας. Αντ’ αυτού, απαιτούν πολύ υψηλότερη θέρμανση σε δεδομένη διάρκεια για να βιοαποικοδομηθούν εντελώς.

Σύμφωνα με τον Rhodes Yepsen του Ιδρύματος Βιοδιασπώμενων προϊόντων, (Biodegradable Products Institute), «Πρότυπα και πιστοποιητικά υπάρχουν για κομποστοποιούμενα πλαστικά (εκείνα που αποικοδομούνται σε περιβάλλον λιπασματοποιήσης), αλλά τα περισσότερα πιστοποιούνται μόνον για κομποστοποίηση βιομηχανικής κλίμακας, η οποία φθάνει κατ΄ελάχιστον στους 130 βαθμούς… Τα κομποστοποιήσιμα πλαστικά είναι τμήμα των προγραμμάτων κομποστοποίησης οικιακών και βιομηχανικών υπολειμμάτων τροφής σε μεγάλες πόλεις όπως το Σαν Φραντσίσκο, το Σηάτλ, η Μινεάπολις και η Νέα Υόρκη, αλλά αυτά τα προγράμματα δεν είναι διαθέσιμα παντού και κάποιοι κομποστοποιητές δέχονται μόνον τρόφιμα, φοβούμενοι την μόλυνση.

Δίχτυα φαντάσματα/εξοπλισμός αλιείας (Ghost nets/fishing/gear)

Ο Εξοπλισμός αλιείας-ως επί το πλείστον από πλαστικό-που έχει απαγορευθεί, απορρίπτεται ή χάνεται αποκαλείται συχνά «δίχτυα φαντάσματα». Περιλαμβάνει δίχτυα, πετονιές,  παγίδες, σημαδούρες και άλλα υλικά. Αυτά τα σπαράγματα μπορεί να μπλέξουν και να σκοτώσουν θαλάσσια ζωή, όπως χελώνες, φάλαινες, καρχαρίες, δελφίνια, φώκιες, ψάρια και θαλασσοπούλια. Μπορούν ακόμη να πνίξουν τα κοράλλια. Μια εκτίμηση λέει ότι εκατοντάδες χιλιάδες τόνοι εξοπλισμού αλιείας αφήνονται στη θάλασσα κάθε χρόνο. 

Μικροπλαστικά (Microplastics)

Μικροπλαστικά είναι τεμαχίδια πλαστικού με την μεγάλη τους διάσταση μικρότερη από 5mm. Υπάρχουν δύο τύποι μικροπλαστικών: Τα πρωτογενή και τα δευτερογενή.

Τα πρωτογενή μικροπλαστικά περιλαμβάνουν σφαιρίδια ρητίνης τα οποία τήκωνται για να κατασκευαστούν πλαστικά προϊόντα-ονομαζόμενα επίσης και nurdles (δεν μεταφράζεται στα Ελληνικά)- και μικροσφαιρίδια (microbeads) προστιθέμενα σε προϊόντα όπως καλλυντικά, σαπούνια και οδοντόκρεμες ως λειαντικά.  Δευτερογενή μικροπλαστικά προκύπτουν από τον τεμαχισμό μεγαλύτερων πλαστικών τεμαχίων. Οι μικροΐνες είναι μεμονωμένες πλαστικές κλωστές οι οποίες υφαίνονται μαζί για να κάνουν υφάσματα όπως το πολυέστερ, το νάυλον, τα ακρυλικά και άλλα. Η τακτική χρήση και η μπουγάδα απελευθερώνουν μικροΐνες στον αέρα και το νερό. 

Ωκεάνιες πλωτές νησίδες σκουπιδιών

Χάρις στην δράση των ωκεάνιων ρευμάτων, τα θαλάσσια απορρίμματα συχνά συλλέγονται σε ωκεάνια κυκλοτερή (δες παρακάτω), σχηματίζοντας αυτά που είναι γνωστά ως «σκουπιδομάζες». Σε μεγαλύτερα ωκεάνια κυκλοτερή ρεύματα, αυτές οι «σκουπιδομάζες» μπορεί να επεκταθούν έως ένα εκατομμύριο τετραγωνικά μίλια (~2,590,000 Km² . H Ελλάδα είναι 132,000 Κm² !!!) (Όχι, δεν έχει γίνει λάθος). Η πλειονότητα αυτών των υλικών είναι πλαστικά.

Ο όρος patch (μπάλωμα- οικόπεδο) είναι παρελκυστικός καθώς υπονοεί σκουπίδια τέτοιου πάχους ώστε να μοιάζουν με πλωτό νησί. Στην πραγματικότητα, τα «μπαλώματα» μοιάζουν περισσότερο με πιπεράτη σούπα, επειδή τα περισσότερα σκουπίδια του είναι μικροπλαστικά και επειδή τα σκουπίδια συναντώνται καθ΄ύψος όλης της θαλάσσιας στήλης παρά επειδή  επιπλέουν απλώς στην επιφάνεια. Μια από τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις  θαλάσσιων σκουπιδιών ονομάζεται  το μεγάλο μπάλωμα σκουπιδιών του Ειρηνικού (ή μπάλωμα του Ανατολικού Ειρηνικού) και εντοπίζεται μεταξύ Καλιφόρνιας και Χαβάης στον Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό. 

Ωκεάνια κυκλοτερή ρεύματα (Ocean gyres)

Υπάρχουν τρία μεγάλα κυκλοτερή στην Γή, τα οποία είναι ευρεία συστήματα στροβιλιζόμενων ωκεάνιων ρευμάτων δημιουργημένων από πλανητικούς ανέμους και παλίρροιες: Τα κυκλοτερή του Βόρειου και Νότιου Ειρηνικού, του Βόρειου και Νότιου Ατλαντικού και το κυκλοτερές του Ινδικού ωκεανού.   Αυτά συλλέγουν και συγκεντρώνουν ενάλια σπαράγματα σε μεγάλες σκουπιδόμαζες. Όλα τα μείζονα κυκλοτερή ρεύματα περιέχουν σκουπιδόμαζες και νέες νησίδες ανακαλύπτονται συχνά σε μικρότερα.

ΡΕΤ

Το PET, ή τερεφθαλικό πολυαιθυλαίνιο, είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα πολυμερή ή πλαστικά. Είναι διαυγές, ισχυρό και ελαφρύ πλαστικό ανήκων στην οικογένεια των πολυεστέρων. Χρησιμοποιείται στην κατασκευή αντικειμένων καθημερινής χρήσης στα νοικοκυριά όπως ίνες, υφάσματα, φιάλες αναψυκτικών και βάζα τροφίμων. 

Πολυμερή (Polymers)

Πλαστικά, ονομαζόμενα επίσης και πολυμερή, παράγονται με την σύνδεση μικρών δομικών συμπλεγμάτων, ή δομικών μονάδων.  Εκείνα τα δομικά συμπλέγματα, τα οποία οι χημικοί ονομάζουν μονομερή,  αποτελούνται από ομάδες ατόμων που προέρχονται από φυσικά προϊόντα ή από την σύνθεση πρωτογενών χημικών από πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ή άνθρακα. Για κάποια πλαστικά, όπως το πολυαιθυλάινιο, η επαναλαμβανόμενη μονάδα μπορεί να είναι ένα άτομο άνθρακα και δύο άτομα υδρογόνου. Για άλλα πλαστικά, όπως τα νάιλον, η επαναλαμβανόμενη μονάδα μπορεί να περιέχει 38 ή περισσότερα άτομα. Μόλις συναρμολογηθούν, οι αλυσίδες των μοπνομερών γίνονται ισχυρές, λαφριές και ανθεκτικές, κάτι που τις κάνει τόσο χρήσιμες- όσο και προβληματικές όταν αυτές απορριφθούν απερίσκεπτα. 

Ανακύκλωση απλού ρεύματος  (Single-stream recycling)

Ένα σύστημα στο οποίο όλα τα ανακυκλώσιμα-εφημερίδες, χαρτόνια, πλαστικό μέταλλο, γυαλί-τοποθετούνται σε ένα μοναδικό κάδο ανακύκλωσης. Τα ανακυκλώσιμα χωρίζονται σε ένα κέντρο ανακύκλωσης μηχανικά και χειρονακτικά μάλλον παρά από τους κατοίκους. Αυτή η προσέγγιση έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Οι υποστηρικτές λέγουν ότι αυξάνει την συμμετοχή του κοινού στην ανακύκλωση,  οι δε επικριτές ότι οδηγεί σε περισσότερη ρύπανση -προκαλώντας την κατάληξη κάποιων ανακυκλώσιμων σε χωματερές- και ότι είναι πιο πολυέξοδη διαδικασία. 

Πλαστικά μιας χρήσης (Single-use plastics)

Πλαστικά προϊόντα σχεδιασμένα να χρησιμοποιηθούν μόνον μια φορά, όπως σακούλες μανάβικου και μεμβράνες συσκευασίας που σφραγίζουν τα πάντα από τρόφιμα μέχρι παιχνίδια, είναι γνωστά ως πλαστικά μιας χρήσεως. Κοντά στο 40% των παραγόμενων μη ινωδών πλαστικών  χρησιμοποιείται για συσκευασία. Οι περιβαλλοντολόγοι συγχνά ενθαρρύνουν  το κοινό να μειώσει την χρήση πλαστικών μιας χρήσης και αντ΄αυτών να επιλέξουν πιο ανθεκτικά αντικείμενα πολλαπλών χρήσεων, όπως μεταλλικές φιάλες νερού ή βαμβακερές τσάντες.