Για φαντάσου!

Η μόνη φράση που μου ήρθε αυθόρμητα μετά το διάβασμα του παρακάτω άρθρου του Θοδωρή Γεωργακόπουλου ήταν "για φαντάσου!". Θεωρώ ότι ίδια θα είναι και η αντίδραση των περισσότερων ανθρώπων που μου κάνουν την τιμή να ανοίξουν το blog μου.
Το άρθρο το πήρα από την Καθημερινή. ΕΔΩ.  
Θα σας παρότρυνα να διαβάσετε το άρθρο από το site της Καθημερινής κι όχι από το blog αυτό. Στο κάτω κάτω της γραφής αυτοί έχουν έξοδα και προσπαθούν να κρατήσουν το μαγαζί τους με την αναγνωσιμότητά τους. Εγώ κάνω το κέφι μου.
Τελειώνοντας μεταφέρω και το συνοδό tweet του κ. Γεωργακόπουλου."Αυτό είναι το βιβλίο για το οποίο γράφω -βλέπω ότι κοστίζει μόνο 6 λίρες στο εγγλέζικο Amazon τώρα (!)

Θοδωρής Γεωργακόπουλος: Δεν ξέρουμε τι μας γίνεται https://t.co/3nhfvHHIhp

— Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (@Kathimerini_gr) June 15, 2018

Μπορεί κάπου στις ιντερνετικές σας βόλτες να έχετε πετύχει κάποια πολύ δημοφιλή βίντεο που δείχνουν έναν διοπτροφόρο κύριο που μιλά τα εγγλέζικα με περίεργη προφορά να δείχνει απλά και κατανοητά διαγράμματα και στοιχεία για τον κόσμο. Αν δεν τον έχετε δει, ψάξτε τον. Το όνομά του ήταν Χανς Ρόσλινγκ και ήταν ένας γιατρός και στατιστικολόγος από τη Σουηδία, που είχε γίνει διάσημος για τις ομιλίες του επειδή μπορούσε να εκλαϊκεύει δύσκολες έννοιες και να κάνει διασκεδαστικές παρουσιάσεις για περίπλοκα θέματα προσβάσιμες στο ευρύ κοινό. Ο Ρόσλινγκ πέθανε τον Φεβρουάριο του 2017 σε ηλικία 69 ετών, καθώς δούλευε πάνω σε ένα βιβλίο που συμπυκνώνει το κυρίαρχο μήνυμα που αναδυόταν από τις εκατοντάδες ενδιαφέρουσες ομιλίες του: ότι δηλαδή ο κόσμος γίνεται ολοένα και καλύτερος.
Αυτό δεν είναι ένα ιδιαίτερα πρωτότυπο μήνυμα, βεβαίως. Υπάρχουν διάφοροι ερευνητές, επιστήμονες, δημοσιογράφοι και άλλοι που το υπηρετούν πιστά εδώ και χρόνια. Ένας άλλος πολύ γνωστός είναι ο καθηγητής ψυχολογίας Στίβεν Πίνκερ, που πρόσφατα έβγαλε επίσης ένα νέο βιβλίο με παρόμοιο θέμα (λέγεται “Enlightenment Now” και αναλύει τη σύγχρονη πραγματικότητα και τις μελλοντικές προοπτικές της ανθρωπότητας μέσα από τις βασικές αρχές του διαφωτισμού, τις οποίες θεωρεί εξαιρετικά επίκαιρες) και παλαιότερα είχε γράψει και ένα πολύ διάσημο βιβλίο για την ραγδαία μείωση των κρουσμάτων βίας στον κόσμο μας. Είναι ένα μήνυμα που τεκμηριώνεται από στοιχεία πέραν κάθε αμφισβήτησης, αλλά έχει δύο προβλήματα. Πρώτον, ενίοτε, στην απολυτότητά του, παραβλέπει την ανικανότητα των ανθρώπινων όντων να αντιληφθούν τον κόσμο μας ορθολογικά, χρησιμοποιώντας τα στοιχεία. Παραβλέπει δηλαδή το ότι μπορεί ο κόσμος όντως να γίνεται καλύτερος από πολλές σημαντικές απόψεις (βία, φτώχεια, υγεία, ευτυχία), αλλά αυτό δεν έχει καμία σημασία για τη ζωή ενός μεμονωμένου ανθρώπου που κρίνει την πραγματικότητά του από αυτά που του συνέβησαν, αυτά που άκουσε κι αυτά που διάβασε σήμερα το πρωί, άντε μέχρι και εχτές το απόγευμα. Δεύτερον, υποθέτει ότι επειδή κάποια (σημαντικά) πράγματα βελτιώνονται διαχρονικά, δεν υπάρχει καμία περίπτωση στο μέλλον αυτή η πορεία να αναστραφεί, ή κάτι αναπάντεχο ή απρόβλεπτο να τη διακόψει.

Το καινούριο βιβλίο του Ρόσλινγκ, λοιπόν, που κυκλοφόρησε πριν από λίγες εβδομάδες και λέγεται “Factfulness”, μολονότι παραδέχεται αυτά τα προβλήματα, συχνά δεν αποφεύγει τη μπανανόφλουδα του ουτοπικού ορθολογισμού. Είναι όμως οπωσδήποτε χρήσιμο, καλογραμμένο και γεμάτο ενδιαφέρουσες ιστορίες, στατιστικά στοιχεία και αποφθέγματα που μπορείτε να χρησιμοποιείτε σε συζητήσεις για να προκαλέσετε το ενδιαφέρον των συνομιλητών σας. Αλλά εδώ σας το αναφέρω για κάτι άλλο πολύ ενδιαφέρον:
Αναλύοντας τα πραγματικά στοιχεία που περιγράφουν τον κόσμο μας, ο συγγραφέας καταρρίπτει το μύθο των σοφών και μορφωμένων ελίτ. Το κάνει, δε, με έναν πολύ διασκεδαστικό τρόπο.

Επειδή ακριβώς ήταν τόσο χαρισματικός ομιλητής, τον καλούσαν να μιλήσει σε πολυάριθμα εξαιρετικά υψηλού επιπέδου κοινά, όπως σε διοικητικά συμβούλια εταιρειών, στο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, ή σε επιστημονικά συνέδρια. Σε αυτές τις ομιλίες, αλλά και σε κάθε άλλη ευκαιρία, ο Ρόσλινγκ έκανε ερωτήσεις στο κοινό. Για παράδειγμα, τους ρωτούσε: Πόσα από τα παιδιά ηλικίας 1 έτους στον πλανήτη μας έχουν κάνει έστω και ένα εμβόλιο; Το 20%; Το 50%; Ή το 80%; Όπως γράφει, ένας χιμπατζής θα είχε 33% πιθανότητα να επιλέξει τη σωστή απάντηση σ’ αυτή την ερώτηση. Κι όμως, σε όλες τις ομιλίες, σε όλες τις έρευνες που περιείχαν αυτή την ερώτηση και σε όλα τα κοινά, το ποσοστό των ανθρώπων που απαντούσαν σωστά ήταν πολύ χαμηλότερο από 33%. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, σε μεγάλη έρευνα που την περιείχε, το ποσοστό που την απάντησαν σωστά ήταν 6%. Και δεν ήταν μόνο αυτή η ερώτηση -σε όλες τις αντίστοιχες ερωτήσεις (“ποιο ποσοστό των κοριτσιών στις φτωχές χώρες του κόσμου τελειώνουν το σχολείο;”, “ποιο είναι το μέσο προσδόκιμο ζωής των ανθρώπων στον πλανήτη μας;” κλπ) τα ποσοστά των ανθρώπων που επέλεγαν τη σωστή απάντηση ήταν πάρα πολύ μικρά. Μάλιστα, στα κοινά των πολύ μορφωμένων, των ελίτ, σε ομιλίες που απευθύνονταν σε νομπελίστες ας πούμε, τα ποσοστά των σωστών απαντήσεων ήταν ακόμα μικρότερα. Δεν επρόκειτο καν για απλή άγνοια (αν ήταν έτσι, τότε ένας στους τρεις θα πετύχαινε τη σωστή απάντηση έστω τυχαία). Ήταν ευρύτατα διαδεδομένη λανθασμένη γνώση. Καθολικά στρεβλή εικόνα για την πραγματικότητα. Fake facts.

Παρεμπιπτόντως, η σωστή απάντηση στην παραπάνω ερώτηση ήταν η τρίτη. Το 80% των βρεφών εμβολιάζονται στη Γη. Επίσης, το μέσο προσδόκιμο ζωής είναι τα εβδομήντα χρόνια. Μια άλλη ερώτηση έλεγε ότι κατά μέσο όρο οι 30χρονοι άνδρες στον πλανήτη έχουν περάσει 10 χρόνια στο σχολείο και ρωτούσε: Πόσα χρόνια έχουν περάσει τα κορίτσια; 9 χρόνια; 6 χρόνια; 3 χρόνια; Η σωστή απάντηση είναι 9 χρόνια. Καταλαβαίνετε το πνεύμα. Σε όλες αυτές τις ερωτήσεις οι απαντήσεις είναι τόσο “θετικές” που μοιάζουν απίστευτες, επειδή τόσο στρεβλή είναι η εικόνα που έχει ο κόσμος. Ακόμα και οι πιο μορφωμένοι άνθρωποι του πλανήτη δεν έχουν απλά άγνοια γι’ αυτά τα πράγματα, αλλά ψευδή γνώση. Νομίζουν ότι ισχύουν άλλα και σε σχεδόν όλες τις περιπτώσεις πιστεύουν ότι ο κόσμος είναι σε χειρότερη κατάσταση από ό,τι είναι πραγματικά. Αυτό είναι διαφορετικό πρόβλημα από το να βλέπεις στις ειδήσεις τον Τραμπ και πλήθος που χειροκροτάει δολοφόνο 13χρονου παιδιού και να νομίζεις ότι ο κόσμος πάει κατά διαόλου. Δείχνει ότι δεν ξέρεις καθόλου πού ζεις, τι συμβαίνει γύρω σου.

Πώς λύνεται το πρόβλημα; Υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις. Ο Ρόσλινγκ πίστευε ότι το μόνο αντίδοτο είναι η εκπαίδευση και η ενημέρωση και γι’ αυτό άφησε πίσω του αυτό το βιβλίο φεύγοντας, ελπίζοντας να βοηθήσει την ανθρωπότητα -η αγάπη του για την οποία σχεδόν στάζει από τις σελίδες- να καταλάβει καλύτερα πού βρίσκεται και προς τα πού πηγαίνει.