Ανοιχτά δεδομένα (Μισό ακόμη κεφάλαιο από το αναρτημένο εγχειρίδιο)

Αυτό είναι το δεύτερο κομμάτι του εγχειριδίου που αντιγράφω. Είναι μισό κεφάλαιο. Στην ανάρτηση αυτή θα μπεί μόνο το κείμενο. Ερωτηματικά και συζήτηση σε επόμενη ανάρτηση

Πώς μπορεί κανείς να «ανοίξει» τα δεδομένα;

Αυτή η ενότητα αποτελεί τον πυρήνα του εγχειριδίου. Προσφέρει συγκεκριμένες, λεπτομερείς συμβουλές σχετικά με το πώς οι κάτοχοι δεδομένων μπορούν να «ανοίξουν» τα δεδομένα τους. Θα καλυφθούν τα βασικά σημεία, αλλά και οι «παγίδες» που κρύβει η διαδικασία. Τέλος, θα ακολουθήσει συζήτηση σχετικά με πιο περίπλοκα ζητήματα που μπορεί να προκύψουν.

Υπάρχουν τρεις βασικοί κανόνες που συνιστώνται κατά το «άνοιγμα» των δεδομένων:

• Απλότητα. Ξεκινήστε με ένα μικρό σύνολο δεδομένων, απλά και γρήγορα. Δεν είναι προαπαιτούμενο ότι κάθε σύνολο δεδομένων πρέπει να γίνει άμεσα ανοιχτό. Είναι αρκετό να αρχίσετε ανοίγοντας μόνο ένα μέρος του μεγαλύτερου συνόλου. Φυσικά, όσο περισσότερα σύνολα δεδομένων μπορούν να «ανοιχτούν», τόσο το καλύτερο.

Να θυμάστε ότι πρόκειται για καινοτομία. Είναι σημαντικό να εξελίσσεστε το γρηγορότερο δυνατόν. Όσο πιο γρήγορα κινηθείτε, τόσο καλύτερα, γιατί αυτό σημαίνει ότι δίνετε ώθηση και μαθαίνετε καθώς εξασκείστε. Η καινοτομία αφορά τόσο την αποτυχία όσο και την επιτυχία και αυτό σημαίνει πως κάθε σύνολο δεδομένων δεν θα είναι απαραίτητα χρήσιμο.

• Εμπλακείτε νωρίς και συχνά. Εμπλακείτε με πραγματικούς και δυναμικούς χρήστες των δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που επαναχρησιμοποιούν τα δεδομένα, όσο γίνεται νωρίτερα κι όσο γίνεται συχνότερα, είτε αυτοί είναι πολίτες, επιχειρηματίες ή προγραμματιστές. Αυτό εξασφαλίζει ότι η επόμενη έκδοση της υπηρεσίας σας θα είναι όσο το δυνατόν πιο στοχευμένη.

Είναι ουσιαστικό να θυμάστε ότι πολλά δεδομένα δε θα καταφέρουν να προσεγγίσουν άμεσα τους τελικούς χρήστες, παρά μόνο μέσω ενδιάμεσων συντακτών πληροφορίας. Αυτοί είναι άνθρωποι που παίρνουν τα δεδομένα και τα μετατρέπουν ή τα αναμειγνύουν, για να μπορούν να δημοσιοποιηθούν. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν επιθυμούν ένα μεγάλο σύνολο δεδομένων με συντεταγμένες για GPS, θα προτιμούσαν όμως ένα χάρτη. Έτσι, εμπλέκεται κανείς με τους ενδιαμέσους, αφού αυτοί θα χρησιμοποιήσουν και θα επανεξετάσουν το υλικό.

• Διευθετήστε κοινές φοβίες και παρανοήσεις. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, αν κάποιος εργάζεται σε κάποιο μεγάλο οργανισμό, όπως μία κυβέρνηση. Όταν «ανοίξουν» τα δεδομένα, θα βρεθείτε αντιμέτωποι με πολλές ερωτήσεις και φοβίες. Είναι σημαντικό (α) να αναγνωρίζετε τις πιο σημαντικές και (β) να τις διευθετήσετε σε όσο το δυνατόν πιο πρώιμο στάδιο.

Υπάρχουν τέσσερα κύρια στάδια στη μετατροπή των δεδομένων σε ανοιχτά, καθένα από τα οποία καλύπτεται λεπτομερώς παρακάτω. Η σειρά έχει οριστεί κατά προσέγγιση αφού πολλά από τα βήματα αυτά μπορούν να καλυφθούν ταυτόχρονα.

1. Επιλέξτε το σύνολο των δεδομένων σας. Επιλέξτε το σύνολο των δεδομένων που πρόκειται να «ανοίξετε». Έχετε κατά νου ότι μπορεί (και ίσως χρειαστεί) να επιστρέψετε σε αυτό το βήμα αν αντιμετωπίσετε προβλήματα σε επόμενο στάδιο.
2. Εφαρμόστε μια ανοιχτή άδεια.
1. Προσδιορίστε τι πνευματικά δικαιώματα ενυπάρχουν στα δεδομένα.

1.      Εφαρμόστε μια κατάλληλη «ανοιχτή» άδεια που καλύπτει όλα τα δικαιώματα και υποστηρίζει τον ορισμό της «ανοικτότητας», όπως συζητήθηκε στην προαναφερθείσα ενότητα «Τι είναι τα ανοιχτά Δεδομένα»

2.      Αν δεν μπορείτε να ολοκληρώσετε το δεύτερο βήμα, επιστρέψτε στο 1ο βήμα και προσπαθήστε με ένα διαφορετικό σύνολο δεδομένων.

1. Καταστήστε τα δεδομένα σας διαθέσιμα, τόσο συνολικά στην αρχική τους μορφή, όσο και σε κάποια πιο χρήσιμη μορφή. Θα μπορούσατε επίσης να φροντίσετε, ώστε να είναι διαθέσιμα και σε περισσότερες εναλλακτικές μορφές, όπως μέσω ενός API.
2. Καταστήστε το σύνολο των δεδομένων σας εντοπίσιμο – δημοσιοποιήστε τα στο Διαδίκτυο και οργανώστε κεντρικούς καταλόγους, όπου θα καταγράψετε την πλήρη λίστα με όλα τα ανοιχτά σύνολα δεδομένων που διαθέτετε.

Επιλέξτε τα σύνολα των δεδομένων

Η επιλογή των συνόλων των δεδομένων που επιθυμείτε να «ανοίξετε» είναι το πρώτο βήμα. Μην ξεχνάτε ότι όλη η διαδικασία του ανοίγματος των δεδομενών είναι επαναληπτική και μπορεί να χρειαστεί να επιστρέψετε σε αυτό το βήμα εάν αντιμετωπίσετε κάποιο πρόβλημα αργότερα.

Εάν γνωρίζετε ήδη ποια ακριβώς δεδομένα σκοπεύετε να «ανοίξετε», μπορείτε να προχωρήσετε απευθείας στην επόμενη ενότητα. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, ειδικά σε μεγάλους οργανισμούς, η επιλογή των δεδομένων, στα οποία θα επικεντρωθείτε, είναι πρόκληση. Πώς θα πρέπει να προχωρήσει κανείς σε τέτοιες περιπτώσεις;

Η ανάπτυξη μιας λίστας συνόλων δεδομένων θα πρέπει να είναι μια γρήγορη διαδικασία, που θα αναγνωρίζει ποια σύνολα δεδομένων θα ήταν προτιμότερο να γίνουν πρώτα «ανοιχτά». Αργότερα, θα υπάρχουν τα περιθώρια να ελέγξετε αν κάθε σύνολο δεδομένων είναι κατάλληλο ή όχι, για να γίνει «ανοιχτό»

**Δεν είναι προαπαιτούμενο να αναπτυχθεί μια διεξοδική λίστα με όλα τα σύνολα δεδομένων σας. Ο κεντρικός στόχος είναι η δημοσιοποίηση αυτών των δεδομένων (είτε «ανοιχτά» είτε όχι) – δείτε την ενότητα «Τι είναι τα Ανοιχτά Δεδομένα» παραπάνω.

Επικοινωνώντας με την κοινότητα

Η επικοινωνία με την κοινότητα συνίσταται από την πρώτη στιγμή. Επικοινωνήστε με τους ανθρώπους που πρόκειται να χρησιμοποιήσουν τα δεδομένα και είναι σε θέση να κατανοούν καλύτερα ποια δεδομένα είναι πολύτιμα.

1. Προετοιμάστε μία σύντομη λίστα με πιθανά σύνολα δεδομένων για τα οποία θα σας ενδιέφερε να έχετε ανάδραση (feedback). Δεν είναι απαραίτητο η λίστα αυτή να συμφωνεί με τις προσδοκίες σας. Η κύρια πρόθεσή σας είναι να κατανοήσετε τις ανάγκες. Η λίστα θα μπορούσε να βασιστεί και σε καταλόγους {term:«ανοιχτών» δεδομένων} από άλλες χώρες.
2. Σχεδιάστε μια πρόσκληση για σχόλια.
3. Δημοσιοποιήστε την πρόσκλησή σας σε μία ιστοσελίδα. Φροντίστε η πρόσκληση να είναι προσβάσιμη με το δικό της URL. Με αυτόν τον τρόπο, όταν διαμοιράζεται από τα social media, το URL είναι εύκολο να βρεθεί.
4. Προσφέρετε εύκολους τρόπους υποβολής απαντήσεων. Αποφύγετε την απαίτηση εγγραφής, καθώς αυτό μειώνει των αριθμό των απαντήσεων.
5. Διανέμετε την πρόσκληση σε σχετικές mailing lists, forums και μεμονωμένα άτομα, επισημαίνοντας την κύρια ιστοσελίδα.
6. Οργανώστε μία συνάντηση για διαβούλευση. Βεβαιωθείτε ότι το οργανώσατε σε κατάλληλη ώρα, ώστε να μπορεί να το παρακολουθήσει ο μέσος επιχειρηματίας, ο ειδικός στα δεδομένα (data wrangler) ή ο υπάλληλος κτλ.
7. Ζητήστε συνάντηση με κάποιον πολιτικό, για να μιλήσετε εκ μέρους της υπηρεσίας σας. Τα ανοιχτά δεδομένα είναι πολύ πιθανό να αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής για αυξανόμενη πρόσβαση στις κυβερνητικές πληροφορίες.

Βάση κόστους

Πόσο κόστος έχει για τις υπηρεσίες να συλλέξουν και να συντηρήσουν τα δεδομένα που κατέχουν; Αν όντως το κόστος για ένα συγκεκριμένο σύνολο δεδομένων είναι υψηλό, τότε είναι πολύ πιθανόν υπάρχουν τρίτοι που επιθυμούν να το χρησιμοποιήσουν.

Αυτό το επιχείρημα μπορεί να είναι αρκετά ευάλωτο στις ανησυχίες για καιροσκοπική εκμετάλλευση. Η ερώτηση που ενδεχομένως να χρήζει απάντησης είναι: «Γιατί τρίτοι θα πρέπει να μπορούν να έχουν δωρεάν πρόσβαση σε πληροφορίες που είναι τόσο ακριβές;». Η απάντηση έχει ως εξής: Η δαπάνη καλύπτεται από το δημόσιο τομέα για να εκτελεστει κάποια ειδική λειτουργία. Το κόστος της αποστολής των δεδομένων σε τρίτους, όταν πια έχουν συλλεχθεί, είναι σχεδόν μηδαμινό. Συνεπώς, δε θα έπρεπε να έχουν κάποια χρέωση.

Εύκολη διανομή

Ορισμένες φορές, αντί να αποφασισθεί απευθείας ποια δεδομένα είναι πιο πολύτιμα, θα ήταν χρήσιμο να επικεντρωθείτε στα δεδομένα που είναι ευκολότερο να βρεθούν σε «δημόσια χέρια». Οι περιορισμένες αλλά εύκολες διανομές θα μπορούσαν να παίξουν καταλυτικό ρόλο στην αλλαγή της νοοτροπίας σε έναν οργανισμό.

Παραμείνετε προσεχτικοί, ωστόσο, σε αυτήν την περίπτωση. Μπορεί αυτές οι περιορισμένες διανομές να έχουν τόσο μικρή αξία, που εν τέλει να μη δομηθεί τίποτα πάνω σε αυτές. Αν συμβεί αυτό, η πίστη στο σχεδιασμό σας θα μπορούσε να υπονομευθεί.

Παρατηρώντας τους εμπλεκόμενους

Τα Ανοιχτά Δεδομένα είναι ένα ανερχόμενο ρεύμα. Είναι πιθανό να υπάρχουν πολλοί άνθρωποι στον τομέα σας που να μπορούν να κατανοήσουν με τι ασχολούνται άλλοι τομείς. Αναπτύξτε μία λίστα με βάση τις δραστηριότητες αυτών των υπηρεσιών.

Εφαρμόστε μία «Ανοιχτή» Άδεια (νομική ανοικτότητα)

Στους περισσότερους τομείς, τα δεδομένα προστατεύονται από δικαιώματα περί πνευματικής ιδιοκτησίας, αποτρέποντας τη χρήση, επαναχρησιμοποίηση και αναδιανομή από τρίτους, χωρίς ρητή άδεια. Ακόμα και στις περιπτώσεις όπου η ύπαρξη σχετικών δικαιωμάτων είναι αβέβαιη, είναι σημαντικό να εφαρμοστεί κάποια άδεια απλά και μόνο για λόγους σαφήνειας. Συνεπώς, αν σκοπεύετε να καταστήσετε τα δεδομένα σας διαθέσιμα, θα πρέπει να εφαρμόσετε κάποια άδεια σε αυτά και αν επιθυμείτε τα δεδομένα σας να είναι ανοιχτά, αυτό είναι ακόμα πιο σημαντικό.

Τι είδους άδειες μπορείτε να χρησιμοποιήσετε; Συνίσταται για Ανοιχτά Δεδομένα να χρησιμοποιήσετε μία από τις άδειες που συμμορφώνεται με το “Open Definition” και είναι καταγεγραμμένη ως κατάλληλη για δεδομένα. Η λίστα (μαζί με τις οδηγίες χρήσης) μπορεί να βρεθεί στην ακόλουθη διεύθυνση:

• http://opendefinition.org/licenses/

Σύντομες, μονοσέλιδες οδηγίες για την εφαρμογή μίας άδειας για Ανοιχτά Δεδομένα μπορούν να βρεθούν στην ιστοσελίδα του Open Data Commons:

• http://opendatacommons.org/guide/