Τα ανοικτά δεδομένα (Το ημερολόγιο ενός άσχετου)

Ας αρχίσουμε μαζί την επαφή με αυτό που ονομάζεται ανοικτά δεδομένα. Η πρώτη πηγή πληροφοριών που συναντά κανείς στο Internet είναι ένα εγχειρίδιο μεταφρασμένο σε καμιά δεκαπενταριά γλώσσες γραμμένο από μια ομάδα επιστημόνων. Δύσκολο να βγάλεις άκρη αλλά ας είναι. Το link που σε βγάζει στο εγχειρίδιο είναι αυτό. Ας αρχίσουμε λοιπόν

Τι είναι ανοιχτά;

Αυτό το εγχειρίδιο αφορά τα Ανοιχτά Δεδομένα, αλλά τι ακριβώς είναι τα Ανοιχτά Δεδομένα; Για τους σκοπούς μας, τα ανοικτά δεδομένα ορίζονται από τον “Ανοικτό Ορισμό”_:

Ανοιχτά είναι τα δεδομένα που μπορούν ελεύθερα να χρησιμοποιηθούν, να επαναχρησιμοποιηθούν και να αναδιανεμηθούν από οποιονδήποτε – υπό τον όρο να γίνεται αναφορά στους δημιουργούς και να διατίθενται, με τη σειρά τους, υπό τους ίδιους όρους.

Ο πλήρης ορισμός, που βρίσκεται στο “Open Definition”, προσφέρει περισσότερες πληροφορίες. Συνοψίζοντας τις σημαντικότερες:

• Διαθεσιμότητα και Προσβασιμότητα: Τα δεδομένα πρέπει να είναι διαθέσιμα αυτούσια, να έχουν ένα λογικό κόστος αναπαραγωγής, και κατά προτίμηση να είναι διαθέσιμα για λήψη από το Διαδίκτυο. Επίσης, πρέπει να είναι διαθέσιμα σε κάποια μορφή πρακτικά αναγνώσιμη.
• *Επαναχρησιμοποίηση και Αναδιανομή: Τα δεδομένα θα πρέπει να είναι διαθέσιμα υπό όρους που επιτρέπουν την επαναχρησιμοποίηση και την αναδιανομή τους, συμπεριλαμβανομένης και της ανάμειξης με άλλα σύνολα δεδομένων.
• Καθολική Συμμετοχή: Καθένας πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιήσει, να επαναχρησιμοποιήσει και να αναδιανείμει τα δεδομένα. Δεν πρέπει αυτά να υπόκεινται σε διακρίσεις με βάση τον τομέα δραστηριότητας ή τα πρόσωπα και τις ομάδες. Για παράδειγμα, περιορισμοί για «μη-εμπορική χρήση» ή περιορισμοί για χρήση μόνο για συγκεκριμένους σκοπούς (π.χ. μόνο στην εκπαίδευση) δεν είναι επιτρεπτοί.

Αν κάποιος αναρωτιέται γιατί είναι τόσο σημαντικό να είναι σαφές τι σημαίνει Ανοιχτά Δεδομένα και σε τι είναι χρήσιμος αυτός ο ορισμός, υπάρχει μια απλή απάντηση: η διαλειτουργικότητα.

Η διαλειτουργικότητα δηλώνει τη δυνατότητα διαφορετικών συστημάτων να λειτουργούν μαζί (διαλειτουργούν). Σε αυτή τη συγκεκριμένη περίπτωση, γίνεται αναφορά στη δυνατότητα να διαλειτουργούν –ή να αναμειγνύουν- διαφορετικά σύνολα δεδομένων.

Η διαλειτουργικότητα είναι σημαντική επειδή επιτρέπει στις διαφορετικές συνιστώσες να λειτουργούν μαζί. Αυτή η δυνατότητα διαμοίρασης και σύνδεσης συνιστωσών έχει θεμελιώδη σημασία για τη δόμηση μεγαλύτερων και πιο πολύπλοκων συστημάτων. Χωρίς τη δυνατότητα διαλειτουργικότητας αυτό γίνεται σχεδόν αδύνατο – απόδειξη η διάσημη ιστορία του Πύργου της Βαβέλ, όπου η αδυναμία επικοινωνίας (διαλειτουργίας) οδήγησε στην ολοκληρωτική κατάρρευση της προσπάθειας οικοδόμησής του.

Παρόμοιες προκλήσεις αντιμετωπίζονται και σε σχέση με τα δεδομένα. Ο πυρήνας της «κοινής ωφέλειας» που βρίσκεται σε δεδομένα (ή κώδικα) έγκειται στο γεγονός ότι ένα τμήμα ανοικτού υλικού που περιέχουν μπορεί να αναμειχθεί με άλλο ανοικτό υλικό. Αυτή η διαλειτουργικότητα είναι το απαραίτητο κλειδί για τη πραγματοποίηση των κύριων πρακτικών πλεονεκτημάτων της έννοιας «Ανοιχτά», δηλαδή τη δραματικά εμπλουτισμένη δυνατότητα να συνδυάζεις διαφορετικά σύνολα δεδομένων και ως εκ τούτου να αναπτύσσεις περισσότερα και καλύτερα προϊόντα και υπηρεσίες. Αυτά τα πλεονεκτήματα συζητούνται περισσότερο στην ενότητα «Γιατί Ανοιχτά Δεδομένα».

Ένας σαφής ορισμός για την έννοια «Ανοιχτά» εγγυάται ότι, όταν κάποιος θα έχει δύο ανοιχτά σύνολα δεδομένων από δύο διαφορετικές πηγές, θα είναι σε θέση να τα συνδυάσει και, επίσης, εγγυάται ότι αποφεύγουμε το δικό μας Πύργο της Βαβέλ: πολλά δεδομένα αλλά περιορισμένη ή καθόλου δυνατότητα για το συνδυασμό τους σε μεγαλύτερα συστήματα, όπου αναδεικνύεται η πραγματική τους αξία.

Σε τι δεδομένα αναφερόμαστε;

Οι αναγνώστες αυτού του εγχειριδίου έχουν ήδη διαβάσει αρκετά παραδείγματα από διαφορετικά είδη δεδομένων που είναι ή μπορούν να γίνουν «Ανοιχτά» - και θα διαβάσουν περισσότερα παραδείγματα, παρακάτω. Ωστόσο, θα ήταν χρήσιμο να γίνει, σε αυτό το σημείο, μία σύντομη σκιαγράφηση των ειδών των δεδομένων που είναι ή που μπορεί να είναι ανοιχτά – και, εξίσου σημαντικό είναι να αναφερθούν ποια δεδομένα δε μπορούν να είναι «Ανοιχτά».

Το σημείο κλειδί έγκειται στο ότι, όταν «ανοίγει» κάποιος τα δεδομένα, στο επίκεντρο πρέπει να βρίσκονται μόνο μη-προσωπικά δεδομένα, δηλαδή δεδομένα που δεν περιέχουν πληροφορίες για συγκεκριμένα άτομα.

Όμοια, για ορισμένα είδη κυβερνητικών δεδομένων, μπορεί να ισχύουν περιορισμοί εθνικής ασφάλειας.