Νερό, τροφή, επάρκεια. Νοητικά σχήματα για το μέλλον

Στα πλαίσια του επελαύνοντος γήρατός μου συχνά προσπαθώ να σκεφτώ πως θα είναι ο κόσμος μετά από μένα. Είναι ένας τρόπος να εξορκίσω τον θάνατο που έρχεται. Στο τέλος φυσικά δεν πρόκειται να γίνει τίποτε αλλά η διαδικασία είναι ενδιαφέρουσα. Ενίοτε δε και παραγωγική.

Μεγάλωσα και κατοικώ δίπλα σε ένα ποτάμι. Μικρό αλλά σταθερής ροής. Έτσι συχνά το νερό γίνεται αντικείμενο διαλογισμών και φαντασιώσεων. Το δεύτερο συχνότερα. Πριν μερικές μέρες έψαξα και βρήκα την αντιστοιχία καταναλωνόμενου νερού για την Παρασκευή τροφίμων κάθε είδους. Ήταν ένα άρθρο του Ινστιτούτου Μηχανολόγων Μηχανικών του ΗΒ. Με άρεσε το μετέφρασα και το δημοσιεύω πιο κάτω. Μετά δημιουργήθηκαν και σκέψεις. Για το μέλλον, την τροφή και την επιβίωση. Τις παραθέτω.

Πρώτα το άρθρο

Πόσο νερό απαιτείται στην παραγωγή τροφίμων και πόσο σπαταλούμε

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο των Μηχανολόγων Μηχανικών το 50% του συνόλου της παγκόσμιας ετήσιας παραγωγής τροφίμων καταλήγει στα σκουπίδια. Πόσο όμως νερό απαιτείται για να παραχθούν; 

Σύμφωνα με έκθεση σχετικά με την απόσυρση τροφίμων σήμερα για την παραγωγή σταριού 1Kg απαιτούνται 500 έως 4000 λίτρα νερού. Φωτογραφία: Ahmad Masood/Reuters1

2 δις τόνοι τροφίμων πετιούνται ετήσια- όσο το 50% της συνολικής παραγωγής τροφίμων-σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε σήμερα από το Ινστιτούτο Μηχανολόγων Μηχανικών (ΙΜΕ).

Το ΙΜΕ εκτιμά ότι το 30-50% (1,2-2 δις τόνοι) της συνολικής παραγωγής «χάνεται πριν φτάσει στο ανθρώπινο στομάχι», γράφει η ανταποκρίτρια υποθέσεων καταναλωτή Rebecca Smithers.

Το Ινστιτούτο των Μηχανολόγων Μηχανικών του Ηνωμένου Βασιλείου (ΙΜΕ) αποδίδει την «εντυπωσιακότητα» των νέων στοιχείων της ανάλυσής του στις υπερβολικά αυστηρές ημερομηνίες λήξης, στην «στα δύο ένα δώρο» στρατηγική πωλήσεων και την Δυτική απαίτηση για εμφανισιακά τέλεια τροφή, μαζί με «ανεπαρκείς τεχνικές και αγροτικές τακτικές», ακατάλληλες υποδομές και υποβαθμισμένες εγκαταστάσεις αποθήκευσης.

Τα μεγάλα σούπερ μάρκετ κατηγορούνται επίσης για απόρριψη τροφίμων με την αποβολή σοδειών βρώσιμων φρούτων και λαχανικών οι οποίες δεν τηρούν τα ακριβή τους πρότυπα σε σχέση με τα φυσικά χαρακτηριστικά τους (όπως μέγεθος και χρώμα). Πάνω από το 30% των σοδειών των λαχανικών του ΗΒ, ισχυρίζεται η έκθεση, δεν συλλέγεται ποτέ εξ αιτίας στρατηγικών αυτού του τύπου.

Η δημοσίευση τιτλοφορείται «Παγκόσμια τρόφιμα: δεν πετούμε, δεν θέλουμε» επίσης σκοπεύει να τονίσει την σπατάλη ενέργειας, γης και νερού. Περίπου 3,8 τρις κυβικών μέτρων νερού χρησιμοποιούνται από ανθρώπους ετήσια με 70% να καταναλώνονται από τον διεθνή αγροτικό τομέα. Η ποσότητα νερού που σπαταλιέται παγκόσμια σε ανάπτυξη εσοδειών οι οποίες δεν θα φθάσουν ποτέ στον καταναλωτή εκτιμάται στα 550 δις κυβικά μέτρα.

Το ΙΜΕ ισχυρίζεται ότι οι απαιτήσεις σε νερό για να εξυπηρετηθούν οι απαιτήσεις σε τρόφιμα το 2050 θα πρέπει να φτάσουν μεταξύ 10-13,5 τρις κυβικά μέτρα ετήσια-η τριπλή περίπου σημερινή ποσότητα που χρησιμοποιείται ετήσια από ανθρώπους.  

Η παραγωγή κρέατος απαιτεί πολύ περισσότερη ποσότητα νερού απ΄ ότι αυτήν των λαχανικών. Το ΙΜΕ δηλώνει πως για να παραχθεί 1 Kg κρέατος απαιτούνται 5 έως 20 χιλιάδες λίτρα νερού καθώς για να παραχθεί 1Kg δημητριακών απαιτούνται 500 έως 4.000 λίτρα νερού. 

Ο παρακάτω πίνακας δείχνει τυπικές τιμές όγκου απαιτούμενου νερού για την παραγωγή συνήθων τροφίμων. Στην κορυφή η σοκολάτα με 17.196 λίτρα νερού απαίτηση για παραγωγή 1 Kg προϊόντος. Βοδινό, αρνίσιο, και χοιρινό κρέας απαιτούν μεγάλες ποσότητες νερού για την  παραγωγή τους επίσης. Τσάι μπύρα και κρασί χρησιμοποιούν λιγότερα σύμφωνα με την λίστα.

Κοιτάξτε στον παρακάτω πίνακα για να δείτε πόσο νερό απαιτείται για την παραγωγή μιας συλλογής συνήθων τροφίμων. Επίσης εάν θέλεις να δεις πόσο νερό καταναλώνουμε έμμεσα τρώγοντας και πίνοντας διάφορα φαγητά, δημοσιεύουμε μια  μεγαλύτερη διαδραστική οπτικοποίηση από την Ιταλίδα σχεδιάστρια γραφικών Angela Morelli.

Τυπικές τιμές για τον όγκο νερού που απαιτείται για να παραχθούν κοινά τρόφιμα Click heading to sort table. Download this data
Είδος τροφίμου	Ποσότητα	Κατανάλωση νερού σε λίτρα
Πηγή: IME
Σοκολάτα	1 kg	17,196
Βοδινά	1 kg	15,415
Αρνίσιο	1 kg	10,412
Χοιρινό	1 kg	5,988
Butter	1 kg	5,553
Κοτόπουλο	1 kg	4,325
Τυρί	1 kg	3,178
Ελιές	1 kg	3,025
Ρύζι	1 kg	2,497
Βαμβάκι	1 μασούρι των 250g	2,495
Ζυμαρικά (ξερά)	1 kg	1,849
Ψωμί	1 kg	1,608
Πίτσα	1 unit	1,239
Μήλα	1 kg	822
Μπανάνα	1 kg	790
Πατάτες	1 kg	287
Γάλα	1 x 250ml ποτήρι	255
Λάχανο	1 kg	237
Τομάτες	1 kg	214
Αυγά	1	196
Κρασί	1 x 250ml ποτήρι	109
Μπύρα	1 x 250ml ποτήρι	74
Τσάι	1 x 250 ml κύπελο	27

Αυτό ήταν το άρθρο που μου άρεσε και το μετέφρασα. Από εκεί και πέρα άρχισαν οι προβληματισμοί.

Σε 30 χρόνια ο/η εγγονός/η μου θα είναι κάτω από 30 και ο πληθυσμός του πλανήτη θα είναι 14 δις. Οι ανάγκες σε τρόφιμα θα είναι τουλάχιστον διπλάσιες. Τουλάχιστον, διότι ταυτόχρονα θα αυξάνεται και η κατά κεφαλήν κατανάλωση. Η αναλογία του φαγητού που φτάνει στο στομάχι προς αυτό που παράγεται θα παραμείνει η ίδια. Άρα μάλλον θα μας λείψει το νερό.

Αναρωτήθηκα τι θα μπορούσε να γίνει. Σίγουρα δεν ξέρω πως θα μειωνόταν το νερό που απαιτείται για την παρασκευή ενός κιλού σοκολάτας. Υπάρχουν όμως και άλλα τρόφιμα αναμφίβολα. Τα λαχανικά για παράδειγμα. Αυτά μπορούν να αναπτυχθούν μέσω της υδροπονίας. Ας δούμε εδώ τι σημαίνει υδροπονία.( http://zabouris.gr/hydroponiagr/)

«Υδροπονία καλείται η καλλιέργεια φυτών απουσία χώματος. Τα φυτά μεγαλώνουν στο νερό στο οποίο προστίθενται τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Οι ρίζες του φυτού πλέουν μόνο σε νερό ή εναλλακτικά σε περλίτη, βοτσαλάκι ή άλλο μέσο από το οποίο διέρχεται διαρκώς νερό. Πρόκειται, λοιπόν, για υδατοκαλλιέργεια. Τα φυτά που αναπτύσσονται υδροπονικά, αξιοποιούν στο έπακρο το γενετικό τους δυναμικό. Μπορούν μ’ αυτόν τον τρόπο να αναπτύσσονται και να ωριμάζουν ταχύτερα, να έχουν μεγαλύτερη παραγωγή, αλλά τα οργανοληπτικά τους χαρακτηριστικά είναι ίδια ή και καλύτερα από τα συμβατικά, εφόσον τους παρέχονται όλα τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία.

Από την πτυχιακή διατριβή του Απόστολου Παπαχρίστου 2018 Άρτα Ανοικτό σύστημα

Τα λαχανικά θεωρούνται από τις πλέον υδροβόρες καλλιέργειες και συμμετέχουν σε αρκετά μεγάλο βαθμό στην περιβαλλοντική επιβάρυνση λόγω των αυξημένων εισροών λιπασμάτων, φυτοπροστατευτικών προϊόντων κ.λπ. Για παράδειγμα, στις καλλιέργειες στο έδαφος τα φυτά αξιοποιούν περίπου μόνο το 10% του εφαρμοζόμενου αρδευτικού νερού. Σε υπαίθρια καλλιέργεια τομάτας το νερό που απαιτείται είναι περίπου 60 λίτρα ανά κιλό καρπών. Σε ανοικτό υδροπονικό σύστημα (το θρεπτικό διάλυμα απορρέει και μπορεί να διατίθεται για την υδρολίπανση κάποιας υπαίθριας καλλιέργειας) η ποσότητα του νερού μειώνεται στα 20 λίτρα. Σε κλειστό σύστημα (το θρεπτικό διάλυμα ανακυκλώνεται) μειώνεται ακόμη περισσότερο, στα 15 λίτρα. Σε καλλιέργειες μαρουλιού στο έδαφος, απαιτούνται

περίπου 20-25 λίτρα ανά φυτό. Σε κλειστό υδροπονικό σύστημα επιπλεύσεως απαιτούνται 8-10 λίτρα ανά φυτό (μετρήσεις στο ΤΕΙ Πελοποννήσου).

Όπως γίνεται κατανοητό, η οικονομία σε νερό με την εφαρμογή της υδροπονίας είναι μεγάλη και οι υδροπονικές καλλιέργειες σε κλειστά συστήματα συγκαταλέγονται στις πλέον φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους καλλιέργειας (αριστοποίηση κατανάλωσης νερού και λιπασμάτων) συγκριτικά με αυτές της συμβατικής γεωργίας.»

Φαίνεται λοιπόν ότι υπάρχουν δύο ειδών υδροπονίες ανοικτή και κλειστή. Η ανοικτή υδροπονία μειώνει το απαιτούμενο νερό κατά 50% στο κλειστό σύστημα και 75% στην μέθοδο του κλειστού συστήματος. Φυσικά υπάρχει και η αεροπονία πρόκειται για υδροπονία και πάλι αλλά με νέφωση. Εκεί η οικονομία φτάνει στο 99%!

Αυτό με τα λαχανικά. Με το κρέας; Εκεί θα πράγματα είναι ακόμη πρωτόγονα. Ήδη έχουν αναπτυχθεί ευρεσιτεχνίες παραγωγής μυϊκών ιστών από μηχανές. Είναι η λεγόμενη in vitro παραγωγή κρέατος. Η ιδέα ανήκει στην πιο αντιφατική φυσιογνωμία του 20^ου αιώνα. Τον Winston Churchill. Τα πράγματα έχουν ως εξής. Σύμφωνα πάντα με το site εδώ

«Ο τρόπος παραγωγής μυϊκού ιστού σε εργαστηριακό περιβάλλον αφορά στην καλλιέργεια κυττάρων τα οποία μπορούν να διαφοροποιηθούν σε μυϊκά κύτταρα τα οποία οργανώνονται τελικά ώστε να σχηματίσουν μυϊκό ιστό. Τα περισσότερα κύτταρα είναι διαφοροποιημένα ώστε να εκτελούν συγκεκριμένες λειτουργίες και έτσι κατηγοριοποιούνται ως νευρικά ή επιδερμικά κ.λπ. Ένα μικρό ποσοστό κυττάρων που ονομάζονται βλαστοκύτταρα έχουν την ιδιότητα να διαφοροποιούνται σε περισσότερους από έναν τύπους κυττάρων. Τα βλαστοκύτταρα είτε εμβρυικά είτε ενήλικα μπορούν να αναπαραχθούν και να δώσουν τελικά μυικό ιστό, αν και μέχρι σήμερα η απομόνωση εμβρυικών βλαστοκυττάρων από εκτρεφόμενα ζώα δεν έχει επιτευχθεί. Επομένως η μέχρι τώρα έρευνα έχει επικεντρωθεί στην καλλιέργεια ενήλικων βλαστοκυττάρων για την παραγωγή in vitro κρέατος. Τα ενήλικα ζώα έχουν μυϊκά βλαστοκύτταρα τα οποία ονομάζονται κύτταρα «δορυφόροι» τα οποία είναι υπεύθυνα για την ανάπτυξη των μυϊκών ιστών καθώς και για την επιδιόρθωσή τους. Η λήψη αυτών κυττάρων από τμήμα μυϊκών τμημάτων των ζώων γίνεται μέσω βιοψίας, έπειτα τοποθετούνται σε πλαστικά τρυβλία που περιέχουν θρεπτικά υλικά και αφήνονται να διαιρεθούν. Οι επιστήμονες προσπαθούν να αναπαράγουν όσο πιο πιστά γίνεται τη διαδικασία σχηματισμού των μυών στα ζώα. Για παράδειγμα τα μυϊκά κύτταρα σχηματίζονται πάνω σε ικριώματα τα οποία ενισχύουν το σχηματισμό μυϊκών ινιδίων. Επιπρόσθετα, τα μυϊκά κύτταρα που αναπτύσσονται εργαστηριακά χρειάζονται άσκηση όπως ακριβώς και τα μυϊκά κύτταρα των ζώων για να διογκωθούν. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιούνται φυσικές ή χημικές μέθοδοι ή ηλεκτροδιέγερση για να αυξηθεί το ποσοστό της πρωτεΐνης στα μυϊκό κύτταρα αλλά και για να αποκτήσουν υφή παρόμοια με αυτή ενός μυός που προέρχεται από ζώο.»

Ενδιαφέροντα πράγματα αν σκεφτείς πως ο μικρός κήπος σου στην αυλή του σπιτιού σου παίρνει άλλες διαστάσεις. Κατ΄ αρχήν αν βιομηχανοποιηθεί ο μηχανισμός παραγωγής μέσω αεροπονίας και μυϊκής ανάπτυξης ο χώρος αυτός μπορεί να γίνει και η βεράντα του σπιτιού σου. Στη συνέχεια ο ορισμός της βιοκλιματικής κατοικίας θα πάρει άλλες διαστάσεις. Στις αρχές του αιώνα λέγαμε πως ένα βιοκλιματικό σπίτι πρέπει να μπορεί να περιορίζει κατά 60% τις απώλειές του σε ενέργεια, να εξασφαλίζει το 50% της ενέργειάς του, να κάνει 40% οικονομία στο νερό και να παράγει το 30% της τροφής του. Σήμερα πια αυτές οι απαιτήσεις έχουν ξεπεραστεί. Η τεχνολογία της θερμομόνωσης (αερογέλη πυριτίου και υαλοπίνακες 3ης ή και 4ης γενιάς) σε συνδυασμό με τις διαθέσιμες τιμές ανάκτησης θερμικής ενέργειας κάνουν το 60% ξεπερασμένο. Η κατάρρευση των τιμών των φωτοβολταϊκών (3-4% ετήσια) θα καταστήσουν ακόμη και την πυρηνική ενέργεια ξεπερασμένη. Έτσι ο στόχος 100% τη ενέργειας γίνεται εφικτός. Αν σ΄ αυτό προστεθεί και η τεχνολογία συσσώρευσης πέραν του λιθίου και τα βελτιωμένα Hydrogen cells τότε ακόμη και το house metering γίνεται άχρηστο. Στο νερό ακόμη και σήμερα μπορεί μπορούμε να ξεπεράσουμε κατά πολύ τον στόχο υιοθετώντας πολλαπλό σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης. Όσον αφορά στην εξασφάλιση της τροφής με ίδια μέσα αυτό μπορεί να γίνει ανέλπιστα πιο εύκολο.

Κάπου εκεί ρώτησα τον εαυτό μου: Θα έχουν τα εγγόνια μου ένα καλύτερο κόσμο;

Η απάντηση ήταν: Χαμπάρι δεν έχω.