Μια φιλελεύθερη θέση πάνω στη διαχείριση των σκουπιδιών

Το να κρατάς τις απόψεις σου κρυφές είναι φθοροποιό. Για σένα τον ίδιο κυρίως. Σήμερα συνέχισα την αποτύπωση μιας ακόμη άποψης που είχα σε σχέση με την διαχείριση των δημόσιων πραγμάτων. Των αστικών απορριμμάτων. Το κείμενο είναι μέρος επιστολής με αποδέκτη συμπολίτη που με κουλαντρίζει για τις επόμενες δημοτικές. Του έχω στείλει κι άλλα κείμενα (εδώ κι εδώ) αλλά απάντηση δεν πήρα. Έτσι αποφάσισα να κάνω την έκθεση των θέσεών μου δημόσια. 

H ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΣΚΟΥΠΙΔΙΩΝ

Ένας αριστερός (κομμουνιστής, συριζάτορ, παλαιοπασόκος, ακόμη και φωφηκός) όταν ακούει φιλελεύθερη διαχείριση σκουπιδιών αντιλαμβάνεται κατ’ ελάχιστον ανάθεση της αποκομιδής σε ιδιωτική εταιρεία καθώς και την ανάθεση της κατασκευής ενός εργοστασίου σε κάποιον ιδιώτη με την μέθοδο του ΣΔΙΤ. Ο Φιλελευθερισμός (παλαιό-ή νέο μικρή σημασία έχει) σκοπεύει στην κατανόηση των πραγμάτων πριν την λήψη οποιασδήποτε αποφάσεως. Επιδιώκει στοχαστικές προσαρμογές των διαθέσιμων μέσων τις υπάρχουσες καταστάσεις. Παρακάτω παρέχονται ιδέες για  τέτοιου είδους προσαρμογές με τελικό σκοπό να λυθεί το πρόβλημα με λογικό και χαμηλό κόστος. 

Τι είναι τα σκουπίδια

Τα οικιακά απορρίμματα  είναι υλικά που προέρχονται από μια οικιακή δραστηριότητα. Θα μπορούσε να τα χαρακτηρίσει κανείς και παραπροϊόντα της. Μια οικονομική δραστηριότητα είναι επιτυχημένη όταν μπορεί να αξιοποιεί τα παραπροϊόντα της. Η αξιοποίηση ξεκινά στον διαχωρισμό και την τακτοποίησή τους.  Αυτό τα τελευταία χρόνια ονομάζεται ανακύκλωση. Η παραγωγή ατακτοποίητων παραπροιόντων είναι απλά η παραγωγή σκουπιδιών.

Η διαχείριση των παραπροϊόντων έχει ένα μυστικό. Οφείλει να τα παράγει παραπροϊόντα όπως και  τα προϊόντα. Ταξινομημένα και ποιοτικά ελεγμένα. Αν κάτι φύγει από την πηγή φύρδην μίγδην το κόστος διαχωρισμού μακριά από αυτήν κάνει την αξιοποίησή του οικονομικά ασύμφορη. 

Αυτή η αρχή ισχύει και στα οικιακά απορρίμματα. Τα νοικοκυριά  και οι μικρές εμπορικές επιχειρήσεις οφείλουν να καταβάλουν προσπάθειες προκειμένου τα παραπροϊόντα τους να είναι εμπορεύσιμα. Το θέμα είναι γιατί θα έπρεπε να καταβάλουν αυτές τις προσπάθειες. Τι έχουν να κερδίσουν απ’ αυτές; 

Κάτουρα μέσω της ιστορίας

Κάπου εδώ οφείλουμε να δανειστούμε ένα διαχρονικό ιστορικό παράδειγμα. Τα ανθρώπινα ούρα υπήρξαν για δύο χιλιάδες χρόνια πρώτη ύλη για παρασκευή βαφής. Η συλλογή τους έγινε με διαφορετικό τρόπο από δύο αυτοκρατορίες. Τη Ρωμαϊκή και την Οθωμανική. Στη μεν Ρωμαϊκή όπου η κρατική παρουσία στο θέμα της τήρησης της τάξης και του δικαίου ήταν επαγγελματική και αποτελεσματική υπήρχαν δοχεία στους δρόμους όπου οι πολίτες μπορούσαν να κατουρήσουν, επαγγελματίες με κάποιας μορφής σύμβαση τα συνέλεγαν και το πράγμα κυλούσε ρολόι. Αντίθετα στην Οθωμανική όπου έλειπε ο συνδετικός κρίκος της κοινής θρησκείας (η  θρησκεία των νεώτερων χρόνων ήταν κάτι πολύ πιο διαφορετικό απ’ αυτήν της αρχαιότητας) την συλλογή την έκαναν ιδιώτες οι οποίοι συμβάλλονταν με νοικοκυριά και αγόραζαν τα καθαρά ούρα των οικογενειών. Προβάλλοντας τα πράγματα την σημερινή πραγματικότητα βρίσκουμε πως οι Ελληνικοί δήμοι και απρόθυμοι είναι να αστυνομεύσουν τους οικισμούς και αδυνατούν να επιστρέψουν στους πολίτες κάτι για την προσπάθειά τους. Η Ευρωπαϊκή πραγματικότητα είναι λίγο διαφορετική. Εκεί υπάρχει μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ διοικούντων και διοικουμένων. Εδώ άντε να τους εμπιστευτείς.  Έτσι λοιπόν τα παραπροϊόντα που μπορούν να γίνουν εμπορεύματα μετατρέπονται σε απορρίμματα πανάκριβα στην αποκομιδή τους. Αξιοποιώντας την εμπειρία δύο imperium παρουσιάζεται το πρώτο κομμάτι της λύσεως. 

Κάτι που να αγοράζει απορρίμματα;

Μια συνεταιριστική/πολυμετοχική εταιρεία η οποία θα συλλέγει μετρούμενες  ποσότητες χαρτιού, γυαλιού, μετάλλων , αλουμινίου, πλαστικών, σε πρώτη τουλάχιστον φάση, από ξεχωριστά άτομα  θα τα συσκευάζει και θα τα μεταπωλεί. Το αλουμίνιο σε εταιρίες εξέλασης, το χαρτί σε χαρτοβιομηχανίες, το γυαλί είτε θα το αλέθει και θα το μεταπωλεί σαν άμμο είτε σαν κομμάτια αφού φυσικά έχει φροντίσει να γίνεται χρωματική διαλογή στην πηγή, το πλαστικό σε εταιρείες παιχνιδιών σε Κίνα ή Τουρκία και τα μέταλλα στη Βιοχάλκο ή άλλα χυτήρια. Αφού κάνει πωλήσεις θα διανέμει καταρχήν αντίτιμο ανά μονάδα μάζης προϊόντος που της παρεδόθη συν μέρισμα από τα διανεμόμενα κέρδη στους μετόχους της οι οποίοι θα είναι και παραγωγοί. Που μπορεί να παίξει ρόλο ο Δήμος σ’ όλα αυτά;

Ο ρόλος του Δήμου

Υπολογισμός των παραμέτρων του προβλήματος

Αφού λυθούν κάποιες αναπόφευκτές παρεξηγήσεις σε σχέση με  την ιδιοκτησία των ανακυκλώσιμων, τα οποία μέχρι να πάνε στον κάδο ανήκουν στον άνθρωπο που τα παράγει, πρέπει ο δήμος να υπολογίσει πόσο του κοστίζει μια μονάδα απορρίμματος (συλλογή, μεταφορά και δικαίωμα ΧΥΤΑ) και συνεργαζόμενος με την (ή τις ) εταιρείες να επιστρέψει στους πολίτες του τα χρήματα που του πήρε μέσω των τελών αλλά δεν τα χρησιμοποίησε διότι ο πολίτης μαζί με άλλους τον απάλλαξαν από την μέριμνα. 

Η απλή θεσμική ρύθμιση

Τι μπορεί να κάνει μια δημοτική αρχή; Τίποτε παραπάνω από το να ορίσει το πλαίσιο και να λειτουργήσει μέσα σ' αυτό. Και το πλαίσιο λέγεται Κανονισμός Καθαριότητος του Δήμου Βεροίας.(ή κάθε άλλου Δήμου της χώρας)  Εκεί θα οριοθετηθούν οι προδιαγραφές που θα πρέπει να πληροί μια τέτοια επιχείρηση καθώς και οι σχέσεις της με τον Δήμο στη φάση της λειτουργίας της.

Άλλες ροές απορριμμάτων

Τα πράγματα όμως δεν σταματούν εδώ. Ομάδες σκουπιδιών, στην Ελληνική και Διεθνή ορολογία αυτές ονομάζονται ροές, υπάρχουν κι άλλες. Μπαταρίες, έπιπλα, οικιακές συσκευές, ρουχισμός, απόβλητα οικοδομικών επισκευών όλα δημιουργούν απόβλητα. Από αυτά άλλα διαχειρίζονται εξουσιοδοτημένες εταιρείες και συστήματα και άλλα οφείλει να τα δει ο Δήμος με την προηγούμενη λογική. Αρκετά από αυτά πριν γίνουν απόβλητα μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν μέσα από ένα σύστημα συλλογής και αναδιανομής. 

Οργανικά απορρίμματα

Τέλος είναι και τα υπολείμματα τροφής. Και αυτά μπορούν να τύχουν επεξεργασίας και αξιοποιήσεως μέσω παρόμοιας διαδικασίας. Το κομπόστ, δηλαδή το μίγμα που καταλήγει να γίνει λίπασμα ή βελτιωτικό γης αποτελείται από οργανικά απορρίμματα που μαζεύτηκαν, αερίστηκαν  προκειμένου να αναπτυχθούν αερόβιοι μικροοργανισμοί, κοσκινίστηκαν μετά την αποσύνθεσή τους και συσκευάστηκαν προκειμένου να διατεθούν στο εμπόριο . Αυτό δεν μπορεί να γίνει από το κάθε νοικοκυριό ξεχωριστά ή τουλάχιστον δεν μπορεί να γίνει εύκολα. Ούτε από μια διαδικασία όπου συμμετέχουν όλοι και όποτε θέλουν. Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς πόσο εύκολα έτσι  ο αποδοχέας κομπόστ θα μετατραπεί σε κάδο απορριμμάτων. Με βάση αυτές τις δεσμεύσεις έρχεται το  συμπέρασμα ότι μόνον μικρές ομάδες νοικοκυριών/παραγωγών ( τρία έως 5 νοικοκυριά), μπορούν να έχουν έναν κοινό κάδο οποίος όμως και πάλι οφείλει να έχει ενσωματωμένο σύστημα που ανοίγει με κωδικό, ζυγίζει και καταχωρεί τα input. Η τεχνολογία έχει αναπτυχθεί τόσο που είναι εύκολο να κατασκευαστεί μια τέτοια διάταξη. Και εδώ η λογική θα είναι διαχώρισες- αμείφτηκες. Τα έσοδα θα προκύπτουν από την διάθεση του βελτιωτικού γης. Δύσκολη δουλειά πράγματι. Μπορεί όμως να την φέρει σε πέρας μόνον μια ομάδα ανθρώπων που θα λειτουργεί μέσα σε συνθήκες ανταγωνισμού και σκοπεύει στο κέρδος. Μια επιχείρηση ή ομάδα επιχειρήσεων δηλαδή. 

Τα μη ανακυκλώσιμα

Παρόλα αυτά σκουπίδια έστω και αισθητά λιγότερα θα συνεχίσουν να παράγονται. Αυτά πρέπει να συλλέγονται και να οδηγούνται σε έναν ΧΥΤΑ ή εργοστάσιο επεξεργασίας. Την δουλειά αυτήν την κάνει σήμερα ο δήμος με δικό του προσωπικό. Δεν την κάνει καλά. Και την κάνει ακριβά. Οφείλει να γίνει ανάθεση της δραστηριότητας σε εργολάβο. 

Η πειθαρχία

Και πάλι όμως τα πράγματα δεν θα γίνουν τέλεια ή έστω ανεκτά για Ευρωπαϊκό οικισμό. Κάποιοι επειδή έτσι έμαθαν θα συνεχίσουν να πετάνε σκουπίδια στους δρόμους, να αφήνουν έξω από τους κάδους τις σακούλες τους, να μετακινούν τους κάδους για να παρκάρουν τα αυτοκίνητά τους ή ακόμη χειρότερα να πετάνε σκουπίδια στη ύπαιθρο. Εδώ υπάρχει η μαγική λέξη. Αστυνόμευση. Φυσικά η λέξη παιδεία ή εκπαίδευση μόνον χαμόγελα μπορεί να προκαλέσει. Παιδεία σημαίνει να μπορείς να διαβάζεις και να καταλαβαίνεις τι λέει ο Αριστοτέλης ή ο Heisenberg, Εκπαίδευση σημαίνει απόκτηση δεξιοτήτων που θα σε κάνουν αποτελεσματικότερο. Το να μη πετάς σκουπίδια στο δρόμο είναι κοινή λογική. Όποιος πετά σκουπίδια στο δρόμο είναι απλά ζώο και το ζώο μόνον με βουκέντρα το εκπαιδεύεις. Η βουκέντρα στα δίποδα ζώα λέγεται ποινή ή ακριβολογώντας πρόστιμο. Το θέμα είναι ποιος θα συλλάβει το ζώο να πετά σκουπίδια. Η κλασική αστυνόμευση δεν μπορεί να λειτουργήσει για προφανείς λόγους. Χρειάζονται κάμερες. Αυτό δηλαδή που έχει κάθε ευρωπαϊκή πόλη. Ναι είναι ακριβές στην απόκτηση και λειτουργία τους. Αλλά και εδώ ως προς την λειτουργία τουλάχιστον η ανάθεση σε πολίτες που αμείβονται γι’ αυτό  (επιχειρήσεις δλδ) είναι μια οικονομική επιλογή όταν μάλιστα αν συνδεθεί η αμοιβή τους με την αποδοτικότητά τους. Υπάρχει και μια ακόμη δοκιμασμένη πρακτική. Δοκιμασμένη σε κοινωνίες που λειτουργούν σωστά. Ας ξεκινήσουμε αλλιώς. Από σήμερα και στο διηνεκές για τα ανθρώπινα μέτρα οι συντάξεις θα είναι πολύ μικρές. Εκεί που ο συνταξιούχος ήταν ο πατέρας αφέντης με τα λεφτά του δημοσίου (ειδικά σε ταμεία  γκαβών πουλιών στα οποία η εξουσία έκτισε για δικούς της λόγους φωλιά) τώρα γίνεται ένας άνθρωπος που απλώς δεν θα τα βγάζει πέρα. Δεδομένου δε ότι οι υπερήλικες είναι εξαρτημένοι από τα χρήματα λόγω της ανασφάλειας που τους δημιουργεί το ευάλωτο της υγείας τους, θα γίνονται έτοιμοι για κάθε μικροδουλειά χωρίς κόπο (και χωρίς αξιοπρέπεια θα πρόσθετε κάποιος). Στη Γερμανία για παράδειγμα τους δίνουν από μια κάμερα μέτρησης ταχύτητας και μερικά σεντ σε κάθε γράψιμο αν τύχει και το σπίτι τους βρίσκεται κοντά σε κυκλοφοριακή αρτηρία.  Στην περίπτωση του δήμου μπορεί να τους δώσεις μια κάμερα (κινητό τηλέφωνο κατά βάση) και να τους αμολήσεις στους δρόμους. Δεν ξέρεις τι πρόκειται να συναντήσεις. Για να το κάνω πιο σαφές δεν ξέρεις πόσους καλούς αριστερούς θα δεις να λύνουν αυτόματα τα ιδεολογικά τους προβλήματα και να αποζητούν ένα άκοπο επιμίσθιο. Οι προτεινόμενοι τρόποι αστυνόμευσης οφείλουν να ελεγχθούν μόνον ως προς την Νομιμοποίησή τους. Η ηθική τους είναι εγγυημένη, εξάλλου η τρέχουσα ηθική είναι η ηθική της εξουσίας.

Η καθαριότητα των δρόμων

Μετά από όλα αυτά καταλήγουμε στην καθαριότητα των δρόμων. Σίγουρα οφείλει να δοθεί σε εργολάβο. Όμως αυτή μπορεί να γίνει και από ομάδες εθελοντών. Όχι για την δουλειά ρουτίνας αλλά για την καθαριότητα δρόμων γύρω από την πόλη, για την καθαριότητα της κοίτης του Τριποτάμου κλπ. Στις ομάδες εθελοντών οι οποίοι ειρήσθω εν παρόδω αντιμετωπίζονται σήμερα εχθρικά από τον δήμο, θα μπορούν αν ενσωματωθούν και πολίτες που εθελοντικά διάλεξαν να πληρώσουν ένα πρόστιμό τους με προσφορά εργασίας. Η διοίκηση μιας τέτοιας ομάδας οφείλει να ανατεθεί στο νεαρότερο και πιο φιλόδοξο στέλεχος του δήμου, για να μη αναφερθεί πως οφείλει να την ασκεί ο ίδιος ο Δήμαρχος προσωπικά. 

Η στοχαστική προσαρμογή της εταιρείας που αγοράζει και μεταπωλεί αυτό που ήταν απόρριμμα αλλά τώρα είναι παραπροϊόν έχει ήδη υλοποιηθεί στη Σπάρτη. Η σύλληψη δηλαδή μόνο πρωτότυπη δεν είναι.  Αλλά τι σημασία έχει; Ούτε καν η θεωρία της σχετικότητας προήλθε από παρθενογένεση.