Ξεκινώντας την συζήτηση για ένα σχεδόν αναπάντεχο πρόβλημα

Πάνε αρκετές βδομάδες από τότε  που με τον τόσο επεισοδιακό τρόπο εμφανίσθηκαν στην πόλη (συνοδευόμενοι από τοπικό πολιτευτή μάλιστα)   μερικές εκατοντάδες ξένοι (πρόσφυγες ή λαθρομετανάστες δεν έχει γίνει ούτε την ώρα που γράφονται οι γραμμές αυτές ξεκάθαρο). Στο διάστημα αυτό σκέφτηκα, διάβασα και παρατήρησα πράγματα που συμβαίνουν στην πόλη μου και προσπάθησα  να δω ένα μέλλον σε κάτι που τότε ήγειρε συναισθήματα (αρνητικά ή θετικά δεν έχει σημασία) και σήμερα βαθμιαία  ξεχνιέται γιατί απλώς αρχίσαμε να το συνηθίζουμε. 

Δεν πήγα να προϋπαντήσω κανέναν. Απ’ ότι μπορώ να υποθέσω οι άνθρωποι αυτοί ήρθαν γιατί ένας βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος έκανε κάποια εξυπηρέτηση με την ελπίδα να του το ανταλλάξει με κάποια θέση. Τόσο κυνικά. Δεν μπορούσα να παίξω το παιχνίδι του. 

Από την άλλη πάλι δεν συμπαθούσα τους ανθρώπους αυτούς. Η αντιπάθειά μου προήλθε από μια ερώτηση που μου είχε κάνει η γυναίκα μου. Ένα άτομο με το οποίο μοιραζόμαστε κοινή καταγωγή. Ανήκουμε στην τρίτη γενιά προσφύγων από τη Μικρά Ασία και την Ρωσία. Η ερώτηση ήταν: «Άκουσες ποτέ κανέναν από αυτούς να μιλάει όπως μιλούσε η γιαγιά μας ή ο παππούς μας για την πατρίδα που άφησε πίσω;»  Όχι δεν είχα ακούσει. Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν διαφορετικοί. Και οι διαφορετικοί σχεδόν πάντα αντιμετωπίζονται ως επικίνδυνοι.

Αυτό, όχι πολλές εκατοντάδες χλμ μακρυά, είναι σκληρή αντίσταση

Στην πορεία μου έκαναν εντύπωση η μαντήλες. Οι άνδρες διέφεραν πολύ λίγο από εμάς. Για την ακρίβεια η μόνη του διαφοροποίηση ήταν οι κουκουλωμένες γυναίκες που έσερναν πίσω τους. Λες και μας τις επιδείκνυαν λέγοντας μας: Κοιτάξτε μας και κοιτάξτε τις γυναίκες σας. Οι δικές   σας   είναι   πουτάνες. Βέβαια στο διαδίκτυο είδα και γυναίκες από την μακρινή Περσία νααγωνίζονται να απαλλαγούν από αυτό το βάρος, από την αρρώστια της μαντήλας θα έλεγα. Αλλά εμείς ζούμε στη Βέροια. 

Έτσι άρχισε το διάβασμα. 

Πρώτο ήταν ένα άρθρο στον Economist. Διόλου δεν φωτίστηκα. Απλώς είδα πως οι προβληματισμοί μου ήσαν δικαιολογημένοι και έχω αρκετή δουλειά μπροστά μου. Εν πάση περιπτώσει πρόκειται για πρόβλημα πολύ πιο δύσκολο απ΄αυτό της διαχείρισης των αδεσπότων. Αυτά δεν πρόκειται ποτέ να αυτοανατιναχθούν στις πλατείες ή τους σταθμούς  φωνάζοντας αλαχούακμπαρ.

Ευρώπη, θρησκεία και γεωπολιτική

Ο Νόμος και όχι η κουλτούρα, είναι η απάντηση της Ευρώπης στο Ισλάμ, διατείνεται ειδικός

Ως ένας από τους βετεράνους Αμερικάνους παρατηρητές των διεθνών υποθέσεων ο Robert D. Kaplan αρέσκεται να ασχολείται με  πελώρια πολιτισμικά ,θρησκευτικής και γεωπολιτικά θέματα. Τα αντικείμενα στα οποία αναφέρεται  το βιβλίο και τα άρθρα του περιλαμβάνουν το κοινωνικό κεφάλαιο (κοινωνικά δίκτυα όπως έχουμε μάθει να το λέμε) που παρέχει το Ισλάμ στις Τούρκικες παραγκουπόλεις, ο απειλητικός στρατηγικός ανταγωνισμός στον Ειρηνικό και η κουλτούρα στον Αμερικάνικό στρατό, ειδομένα μέσα από το πρίσμα της υστερης Ρωμαικής και πρώτοχριστιανικής ιστορίας.

Σε πρόσφατα γραπτά του επιστρέφει στο ποδοβολητό που δόνησε την Ευρωπαϊκή γη. Είναι 30 χρόνια από το ταξίδι του  στις ετοιμοθάνατα κομμουνιστικές νοοτροπίες στην Νοτιοανατολική Ευρώπη που τον προέτρεψε να γράψει το Balkan Ghosts (Βαλκανικά φαντάσματα), ένα βιβλίο που επηρέασε έντονα τον πρόεδρο Μπιλ Κλίντον. Αυτό παρουσίασε το πως αναδύονταν παλιά ρήγματα, περιλαμβανόμενων και της αντιπαλότητας μεταξύ Καθολικών και ορθοδόξων, καθώς  συρρικνώνονταν  οι πάγοι του κομμουνισμού. 

Στο τελευταίο του βιβλίο In Europe's Shadow (στην σκιά της Ευρώπης) επιστρέφει στη Ρουμανία, και βρίσκει ευχάριστες εκπλήξεις, στις οποίες περιλαμβάνονται και  μια μίξη πρακτικών ευσεβίας της Ανατολικής Χριστιανικής Εκκλησίας με στρατηγικές φιλοδυτικού προσανατολισμού. Μια χώρα που ήταν πρακτικά μαύρη τρύπα  τη δεκαετία του 80 εξ αιτίας της οικονομικής της αθλιότητας , ελλείψεις ενέργειας και μια εξαιρετικά σκληρή μορφή κομουνισμού, έχει γίνει πιο χαρούμενη με πολλούς τρόπους, ανέκαμψε. Μπορεί η διαφθορά να ανθεί αλλά το ίδιο ανθεί και η αντίθεση προς αυτήν . Αν αυτή η αισιοδοξία έχει ρίζες τότε πρέπει να συμπεράνουμε ότι η ορθοδοξία και η δυτική πολιτική ευθυγράμμιση μπορούν, πάνω απ’ όλα να είναι συμβατές, παρά τους περί αντιθέτου ισχυρισμούς του αείμνηστου καθηγητή Sam Huntington, ο οποίος εκλαΐκευσε την ιδέα της σύγκρουσης των πολιτισμών ως οδηγό για την παγκόσμια σύγκροση.

Εντωμεταξύ, σ΄ένα μιρό άρθρο στο τρέχον τεύχος του Atlantic, ο  κ Kaplan συνεχίζει να εξετάζει ένα ακόμη περισσότερο ευαίσθητο θέμα, κάτω από τον προκλητικό τίτλο «Πως το Ισλάμ δημιούργησε την Ευρώπη» ως μια περιγραφή του τι συνέβη στην πρώιμη Μέση Ανατολή, όταν οι Χριστιανοί κυβερνήτες αναγκάστηκαν σε νέες συμμαχίες καθώς συσπειρώνονταν να εναντίον των δυνάμεων του Ισλάμ. Ο τίτλος μπορεί να μην είναι και τόσο πρωτότυπος, αλλά ο κ Kaplan πιστεύει ότι το σλόγκαν έχει και κάποια σχέση με την σύγχρονη ιστορία. Ισχυρίζεται πως στο μεγαλύτερο διάστημα από το 1945 η δημοκρατική Ευρώπη οριοθετείται και περιχαρακώνεται: όχι μόνον από τον κομμουνισμό μέσω του σιδηρού παραπετάσματος, αλλά και από τον κόσμο του Ισλάμ μέσω αυταρχικών κοσμικών καθεστώτων τα οποία ήλεγχε στην Νότια Αφρική και Μέση Ανατολή. Γράφει:

«Μ΄ εκείνες τις δικτατορίες κρατήθηκαν οι άνθρωποί τους αιχμάλωτοι μέσα σε ασφαλή σύνορα.  Οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να κάνουν μαθήματα στους Άραβες πάνω στα ανθρώπινα δικαιώματα χωρίς να ανησυχούν για την πιθανότητα ανεξέλεγκτων δημοκρατικών πειραμάτων …Ακριβώς επειδή οι Άραβες στερούντο ανθρώπινων δικαιωμάτων , οι Ευρωπαίοι ένοιωθαν αυτόματα ανώτεροι και ασφαλείς απ’ αυτούς»

Προσθέτει ότι  στις ημέρες μας , αντιθέτως, «Το Ισλάμ βοηθά να αναιρεθεί αυτό που κάποτε βοήθησε να δημιουργηθεί. Η κλασική γεωγραφία αναπροσδιορίζεται  στην πράξη καθώς οι δυνάμεις της τρομοκρατίας και της μετανάστευσης ξαναενώνουν την Μεσογειακή λεκάνη, την Βόρεια Αφρική και το Λεβάντε με  την Ευρώπη.

Επαναλαμβάνει  λοιπόν ο κ Kaplan  μια διαδεδομένη μεταξύ των Αμερικάνων συντηρητικών ιδέα , ότι η Ευρώπη, εξαιτίας της υποχωρητικότητάς της ενώπιον του Ισλάμ, μετατρέπεται σε Ευραραβία, ένα Μουσουλμανικό ή ημιμουσουλμανικό χώρο.; Όχι, η άποψή του είναι περισσότερο ενδιαφέρουσα και διαφοροποιείται απ’ αυτό. Κατά τη δική του οπτική, οι Χριστιανικές χώρες της Ευρώπης θα έκαναν λάθος εάν ανταποκρίνονταν στην Μουσουλμανική διείσδυση  ορθώνοντας νέους φραγμούς ή σηκώνοντας ψηλά το λάβαρο του πολιτιστικού  εθνοκεντρισμού. Το να προσπαθούμε να γυρίσουμε τον χρόνο πίσω θα ήταν χειρότερο από άχρηστο.  Αντ’ αυτού,  πρέπει να εστιαστούν στο να βρουν μια θέση για τους νέους Μουσουλμάνους πολίτες και μάλιστα για τους πιστούς όλων των θρησκειών και των μορφών του  Χριστιανισμού περιλαμβανόμενων, σε ένα πλαίσιο  που παραγγέλνεται  (διατάσσεται) όχι για κάποια συγκεκριμένη θρησκεία αλλά για τους παγκόσμιους νόμους του κοσμικού κράτους. Γράφει:

« Η Ευρώπη πρέπει να βρει κάποιους άλλους τρόπους για την δυναμική ενσωμάτωση του κόσμου του Ισλάμ χωρίς την εξασθένιση της αφοσίωσης στο νομοκεντρικό σύστημα που αναδείχθηκε στον Ευρωπαϊκό βορρά, ένα σύστημα στο οποίο τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ανεξιθρησκία είναι κυρίαρχα στην ιεράρχηση των αναγκών»

Είναι αυτό ρεαλιστικό; Αυτή η ερώτηση χρειάζεται εμπειρική διερεύνηση. 'Ενας ερευνητής που θα ήθελε να προχωρήσει σε βάθος και να κατανοήσει καλύτερα θα έπρεπε να ζήσει από κοντά για διάστημα αρκετών μηνών τις υποκουλτούρες των μεταναστών για παράδειγμα, του Μπέρμιγχαμ, της Μασσαλίας και του Βερολίνου ας πούμε, πριν καταλήξει σε μια εμπεριστατωμένη άποψη για το αν η επιρροή των αξιών του κοσμικού κράτους και διακυβέρνησης ενισχύεται ή εξασθενίζει στις τοποθεσίες αυτές, και κατά πόσο είναι δυνατόν να ενθαρρυνθεί μια θετική στάση. Το ερώτημα δεν είναι απλό.

Σε προηγούμενα γραπτά, αυτό που διαφοροποιούσε κατά πολύ τον  κ Kaplan  από άλλους  διεθνείς  αναλυτές, ήταν ο τρόπος με τον οποίο αρέσκετο να εξερευνά και να θεωρητικοποιεί. Οι στοχασμοί του για την κρατική χρεοκοπία έχουν τις ρίζες τους σε περιπλάνησες , στις πιο τραχείς περιοχές της Δυτικής Αφρικής, και οι ιδέες του για τα Βαλκάνια σφυρηλατήθηκαν σε λέσχες συγγραφέων που έζεχναν καπνό και ιδρώτα στη Σόφια και το Βελιγράδι. Ίσως τώρα είναι η στιγμή γι’ αυτόν  ή για κάποιους νεαρούς ρεπόρτερ υπό την καθοδήγησή του, να βγουν στο δρόμο και πάλι.