Λαϊκότητα και λαϊκισμός Μυκόνου

Όχι πως συμφωνώ απόλυτα με το κείμενο (μπορεί να διαφωνώ και στα περισσότερα) , αλλά κάπου βρίσκω τον εαυτό μου και τον περίγυρό μου. Του Ανδρέα Ζαμπούκα Το «Νάμμος» στη Μύκονο, είναι ωραίο «μαγαζί». Πάνω στη θάλασσα με λευκό και εκρού ντεκόρ, με σουπλά χυμένης άμμου και πάντα πολύ «ωραίο κόσμο». Ωραία είναι όμως και τα πανηγύρια στην Ικαρία. Ωραίες είναι οι γυναίκες βγαλμένες από περιοδικά «life style», ακόμα πιο ωραίες με παλιά τζιν σορτς  και άβαφες. Ο καθένας ό,τι του αρέσει, αισθάνεται. Ο  «λαϊκός ήρως» Ρέμος (κατά κόσμον Πασχαλίδης) που και που, σκάει μύτη στα καλοκαιρινά «λαϊκά σανατόρια» τύπου «Νάμμος», προκαλώντας ρίγη ικανοποίησης στο κοινό του. Επειδή αισθάνεται, όμως και ο «μέσος άνθρωπος», ιδιότητα που δεν απέβαλε ποτέ, πετάει και καμία πολιτική ατάκα, αποδεικνύοντας ότι συμμερίζεται τις αγωνίες του «καταπιεσμένου λαού»του. Έτσι έγινε πριν λίγες μέρες, όταν καταφέρθηκε εναντίον της Μέρκελ και του Σόιμπλε κι άρχισε το σήριαλ της μιντιακής παράκρουσης, τρέφοντας τη φλυαρία των  ανωνύμων και γεμίζοντας τα πρωτοσέλιδα των επωνύμων. Δεν υπάρχει  αμφιβολία ότι ο Ρέμος είναι ένα από τα κλασικά δείγματα του λαϊκισμού που δηλητηριάζει, εδώ και δεκαετίες, την ελληνική συνείδηση. Γιατί ο πολιτιστικός λαϊκισμός είναι πολύ χειρότερος από τον πολιτικό και τον καταναλωτικό. Αυτός είναι που προετοιμάζει την ημιμάθεια του καταπιεσμένου ανθρώπου, για να πέσει πιο εύκολα στα δίχτυα της πολιτικής απάτης των κομμάτων. Πρώτα, εθίζονται τα ένστικτα στο μεσσιανισμό του Ρουβά, του Ρέμου, της Μενεγάκη, της Στεφανίδου και στο απόλυτο «τίποτα» της ευκολίας και μετά χαλαρώνουν στην «αγκαλιά» του κάθε πολιτικού, πιστού ακόλουθου και του ιδίου των κανόνων του life style. Πως εξηγείται όμως, η υπερβολική αυτή τάση της δικής μας «υποτροπής» σε όλα τα είδη του μεσσιανισμού και του λαϊκισμού; Ο  λαϊκισμός του life-style είναι απότοκος του θρησκευτικού και κοινωνικού μεσσιανισμού, που βίωσε αυτός ο τόπος, εδώ και αιώνες. Πάντα οι κοινωνίες μας ήταν φτιαγμένες με υποζύγια, προσηλωμένα στον παπά ή στους «προστάτες» που αναπαρήγαγαν τα πελατειακά δίκτυα. Κι άλλοι ήταν, όμως άλλαξαν. Μετά τον πόλεμο, εμείς παραδοθήκαμε στην αμερικάνικη οικονομική και πολιτιστική εξάρτηση, ενώ εκείνοι έχτιζαν τις δημοκρατίες τους. Βιώσαμε τον ιδεολογικό λαϊκισμό της αριστεράς, που αποδείχτηκε το πιο κατάλληλο άλλοθι για να εισβάλει ανεμπόδιστα το αμερικάνικο εξαγώγιμο κιτς στη ζωή μας. Με λίγα λόγια, ο φανατικότερος οπαδός του Ρέμου φαντασιώνεται το «δίκαιο» του σοβιέτ, ζει ή θέλει ζει σαν Αμερικάνος του Σόχο και στο τέλος ψηφίζει Χρυσή Αυγή ή Καμένο (ο ΣΥΡΙΖΑ του πέφτει λίγος) για να τιμωρήσει αυτούς που απειλούν τη νιρβάνα του. Σ΄αυτή τη διεστραμμένη ψυχοσύνθεση στηρίχθηκε η ανάπτυξη ολόκληρου του συστήματος μαζικής  κουλτούρας, κυρίως μετά το 1990, με την έλευση των ιδιωτικών καναλιών. Αν ρωτήσετε το Σταμάτη Μαλέλη, «μιντιομάστορα» και άριστο γνώστη της σύγχρονης «ελληνοβαλκανικής» βλακείας, αυτό θα σας πει. Βρήκε δηλαδή πρόσφορο έδαφος το «σταριλίκι» να αναπτυχθεί και να διαμορφώσει το ξιπασμένο πρότυπο του νεοελληνικού «βλαχομπαρόκ». Σε μια τέτοια ιδεολογία καταλύθηκε η μορφή του μάγκα που χορεύει όρθιος ζεμπέκικο, χάθηκε το φιλότιμο   του εργατόπαιδου της γειτονιάς, αλώθηκε η πολιτιστική ταυτότητα της ελληνικής επαρχίας, γκρεμίστηκε το χαμηλό ασβεστωμένο σπίτι με τις βουκαμβίλιες και αποθρασύνθηκε η ματιά της κοπέλας που σε «έκοβε» και κατέβαζε  το βλέμμα περιμένοντας να κάνεις το πρώτο βήμα... Μολύνθηκε έτσι, η λαϊκότητα κι αντί  να γίνει η βάση για έναν νέο πολιτισμό, με μαγιά τον Χατζηδάκη, το Θεοδωράκη, τον Πικιώνη, το Σκαλκώτα, τον Βαμβακάρη, τον Κακογιάννη, τον Ελύτη,  τη δημοτική ποίηση και την «παιδεία» των γνήσιων λαϊκών αξιών, έγινε πρώτη ύλη πλουτισμού για το κάθε τυχάρπαστο «πασοκικό υβρίδιο». Νάτος λοιπόν, ο Ρέμος παντοδύναμος, λαμπερός και πάμπλουτος να παίζει με την «κυρίαρχη λαικϊστική ιδεολογία» των ημερών, ως εκπρόσωπος του «μέσου Έλληνα». Και όχι μόνο αυτός. Κι άλλοι πολλοί, και «ποιοτικοί» και «πνευματικοί» και «αναγνωρίσιμοι», όλοι «ασφαλείς στο χρήμα και στη δόξα», να δουλεύουν σε ψιλό γαζί την κακόμοιρη μάζα και να της πουλάνε «συμπόνια» και «προστασία». Νέοι «μεσσίες», τραγουδιστές, ποιητές, παπάδες, καθηγητές, παρουσιάστριες, «μόδιστροι και εκδιδόμενες» του σωρού  «συντάσσονται» και πάλι με τις «λαϊκές» απαιτήσεις για την υπεράσπιση ενός «ασάλευτου βαλκανικού παρόντος». Τη λαϊκότητα τη θέλαμε για να στηρίξουμε στα στοιχεία της τον αστικό μας πολιτισμό.  Το φιλότιμο, τη λαϊκή τέχνη, τον έρωτα, τη συλλογικότητα, τα πανηγύρια στην Ικαρία, τον ίαμβο, το δεκαπεντασύλλαβο, τον κύκλο του χορού μας έπρεπε να τα βάλουμε μέσα στις πόλεις, όπως ο Παπαδιαμάντης πότιζε με Ελλάδα την αστική συνείδηση των Αθηναίων, στην εποχή του. Θέλαμε ακόμα τον πόνο της προσφυγιάς και το νατουραλισμό από ταινίες σαν τη «Συνοικία το όνειρο», να τα κάνουμε σύγχρονες γειτονιές με όμορφα ανθρώπινα κτίρια και όμορφους Έλληνες αναγνωρισμένους στην πρόοδό τους και όχι αναγνωρίσιμους στα ξιπασμένα βλέμματα των «υποτακτικών» τους. Δεν το κάναμε όμως! Επόμενο, λοιπόν, είναι ο κάθε Ρέμος να «προστατεύει» το «λαό» του και να δοκιμάζει τις ηγετικές του ικανότητες ως πρόεδρος ποδοσφαιρικών ομάδων και αργότερα, αν κρίνει πρόσφορο το έδαφος,  στη Βουλή. Μία κοινωνία που «φτιάχνεται» μόνο με το «διονυσιακό» και απορρίπτει το «απολλώνιο», που δεν συμμετέχει πουθενά παρά μόνο σε μειοψηφίες που κλείνουν τους δρόμους, είναι φυσικό να «λατρεύει» είδωλα και μεσσίες, από τον Άγιο Ραφαήλ στη Μυτιλήνη, μέχρι τον «Άγιο Ρέμο» στις απανταχού πίστες του «χωριού» της. * Ο κ. Ανδρέας Ζαμπούκας είναι Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας Πηγή:www.capital.gr