Το βρώμικο μυστικό της καθαρής ενέργειας

Ο ήλιος και ο άνεμος διαταράσσουν το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας

Αυτός όμως δεν είναι λόγος να σταματήσουν οι κυβερνήσεις να τους στηρίζουν

Το παρακάτω κείμενο είναι μετάφραση άρθρου του Economist. Άρεσε γιατί δίνει μια άλλη διάσταση στο πρόβλημα  της ενέργειας και μερικούς υπαινιγμούς για τη λύση του.

150 χρόνια σχεδόν μετά την εφεύρεση των φωτοβολταϊκών  και των ανεμοστροβίλων, αυτά παράγουν το 7% περίπου της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας. Όντας στην περιφέρεια του ενεργειακού συστήματος, εδώ και μόλις μια δεκαετία μεγεθύνονται  γρηγορότερα από κάθε άλλη πηγή και το αποκλιμακούμενο κόστος τους τις κάνει ανταγωνιστικές προς τα καύσιμα εξ απολιθωμάτων. Η ΒΡ, μια πετρελαϊκή εταιρεία, αναμένει οι ανανεώσιμες να πιστώνονται για το μισό της παγκόσμιας μεγέθυνσης της παροχής ενέργειας τα επόμενα 20 χρόνια. Δεν είναι πια τραβηγμένο να σκεφτούμε ότι ο κόσμος μπαίνει σε μια εποχή καθαρής, απεριόριστης και φθηνής ενέργειας. Σιγά το νέο!

Υπάρχει όμως ένα εμπόδιο 20 τρις $. Για να πας από εδώ εκεί απαιτείται ένα τεράστιο ποσό επενδύσεων για τις αμέσως επόμενες δεκαετίες, προκειμένου να αντικατασταθούν οι καπνογόνοι σταθμοί παραγωγής και για να αναβαθμιστούν οι πυλώνες και τα καλώδια που μεταφέρουν ενέργεια στους καταναλωτές. Κανονικά οι επενδυτές αρέσκονται να τοποθετούν τα χρήματά τους στον ηλεκτρισμό διότι προσφέρει αξιόπιστη επιστροφή τους.  Όμως η πράσινη ενέργεια έχει ένα βρώμικο μυστικό. Όσο περισσότερο αναπτύσσεται, τόσο κατεβάζει την τιμή της ενέργειας όλων των πηγών. Αυτό δυσκολεύει την διαχείριση της μετάβασης στο ελεύθερο από άνθρακα  μέλλον, κατά την διάρκεια της οποίας πολλές τεχνολογίες παραγωγής, καθαρές και βρώμικες, χρειάζεται να παραμείνουν κερδοφόρες, αν θέλουμε τα φώτα να παραμείνουν αναμμέν .  Αν δεν ρυθμιστεί η αγορά, οι επιδοτήσεις προς την βιομηχανία θα αυξάνονται. 

Αυτοί που χαράσσουν πολιτική βλέπουν ήδη αυτήν την άβολη αλήθεια ως την αιτία να βάλουν φρένο στην ανανεώσιμη ενέργεια.  Σε τμήματα της Ευρώπης και της Κίνας οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες επιβραδύνονται  όσο οι επιδοτήσεις περικόπτονται.  Ωστόσο, η λύση δεν είναι λιγότερος άνεμος και ήλιος. Είναι να αναθεωρήσουμε τις παγκόσμιες τιμές καθαρής ενέργειας με σκοπό να έχουμε καλύτερη χρήση της. 

Κλονισμός του συστήματος

Στον πυρήνα του, το πρόβλημα είναι ότι η κρατικοστηριζόμενη ανανεώσιμη ενέργεια επιβλήθηκε σε μια αγορά σχεδιασμένη σε μια άλλη εποχή. Για το μεγαλύτερο μέρος του 20^ο αιώνα,  ο ηλεκτρισμός παρήγετο και διεκινείτο  από καθετοποιημένα, κρατικά ελεγχόμενα μονοπώλια. Από τα χρόνια του ’80 και μετά, πολλά απ΄ αυτά  χρεοκόπησαν, ιδιωτικοποιήθηκαν  και φιλελευθεροποιήθηκαν, έτσι ώστε οι δυνάμεις της αγοράς να μπορούν να καθορίζουν  που είναι καλύτερο να επενδύσουν. Σήμερα μόνον το 6% των χρηστών ηλεκτρικής ενέργειας την παίρνουν από μονοπώλια. Η πανταχού παρούσα ακόμη πίεση για παροχή μη ανθρακογενούς ενέργειας έκαναν το κράτος να τρυπώσει και πάλι στις αγορές. Αυτό προκαλεί αναταραχή για τρείς λόγους. Ο πρώτος είναι το σύστημα επιδοτήσεων από μόνο του. Οι άλλοι δύο είναι σύμφυτοι  με τον ανέμ και του ήλιου:  η διαλειπτότητά τους και το πολύ χαμηλό κόστος λειτουργίας τους.  Και οι τρείς   βοηθούν στην εξήγηση του γιατί οι τιμές ενέργειας είναι χαμηλές και γιατί οι δημόσιες επιδοτήσεις είναι εξαρτησιογόνες.  

Πρώτον, η κατασπατάληση των δημόσιων επενδύσεων, γύρω στα 800 δις $ από το 2008, διαστρέβλωσε  την αγορά. Αυτό συνέβη για ευγενείς λόγους-για να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή και να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη νέων, υψηλού κόστους τεχνολογιών, περιλαμβανομένων των ανεμοστροβίλων και της ηλιακών πετασμάτων. Οι επιδοτήσεις όμως επλήγησαν μόλις η κατανάλωση στις πλούσιες χώρες  έμεινε στάσιμη εξαιτίας της μεγεθυνόμενης ενεργειακής αποδοτικότητας και της οικονομικής κρίσης.  Το αποτέλεσμα ήταν  ένας κορεσμός σε ικανότητα παραγωγής ενέργειας που τσάκισε τα έσοδα από τις αγορές  χονδρικής με συνεπαγόμενη επιδείνωση των επενδύσεων.

Δεύτερον, η πράσινη ενέργεια είναι διαλειπτή. Τα καπρίτσια του ανέμου  και του ήλιου-ειδικά σε χώρες χωρίς ευνοϊκό καιρό- σημαίνουν ότι οι στρόβιλοι και τα ηλιακά πετάσματα παράγουν ηλεκτρικό σε κλάσμα του συνολικού  χρόνου. Για να διατηρήσει την ροή της ενέργειας , το σύστημα βασίζεται στη συνεισφορά συμβατικών μονάδων ισχύος, όπως άνθρακα, αερίου ή πυρηνικών, όταν οι ανανεώσιμες  αδυνατούν. Αλλά επειδή αυτές μένουν άεργες για μακρές περιόδους,  βρίσκουν δύσκολα ιδιωτικούς επενδυτές. Έτσι για να μείνουν τα φώτα αναμμένα χρειάζονται κρατικές χρηματοδοτήσεις.

Όλοι είναι ευαίσθητοι στον τρίτο παράγοντα: οι ανανεώσιμη ενέργεια έχει μηδαμινό έως μηδενικό κόστος υπερλειτουγίας-ο ήλιος και ο άνεμος είναι δωρεάν. Σε μια αγορά που προτιμά ενέργεια παραγόμενη στο  χαμηλότερο  βραχυπρόθεσμο κόστος, ο ήλιος και ο άνεμος παίρνουν δουλειές από παρόχους που είναι ακριβότεροι στη λειτουργία, όπως μονάδες άνθρακα, συμπιέζοντας τις τιμές και ως εκ τούτου τα έσοδα όλων.

Έξυπνες κινήσεις

Όσο ευρύνεται  η διείσδυση των ανανεώσιμων, τόσο επιδεινώνει αυτά τα προβλήματα- ειδικά σε κορεσμένες αγορές. Στην Ευρώπη, η οποία ένοιωσε πρώτη τις συνέπειες, οι εγκαταστάσεις υπέφεραν μια «χαμένη δεκαετία» πεσμένων αποδόσεων, τεχνολογικής απαξίωσης επενδύσεων και εταιρικής αναταραχής. Τον τελευταίο χρόνο, οι δύο μεγαλύτεροι Γερμανικοί πάροχοι  η E.ON  και η  RWE διασπάστηκαν αμφότεροι στα δύο. Στις πλούσιες σε ανανεώσιμες περιοχές της Αμερικής οι πάροχοι ενέργειας αγωνίζονται να βρουν επενδυτές για καινούργιους σταθμούς. Μέρη με αφθονία ανέμου, όπως η Κίνα, περικόπτουν τα αιολικά πάρκα για να κρατήσουν στην αγορά επιχειρήσεις  σταθμών άνθρακα.

Φυσική συνέπεια είναι  ότι τα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας αναρρυθμίζονται καθώς οι επενδύσεις πηγαίνουν κυρίως σε περιοχές που ευεργετούνται από κρατική ενίσχυση. Παραδόξως αυτό σημαίνει πως όσο το κράτος υποστηρίζει τις ανανεώσιμες, τόσο πληρώνει για συμβατικούς σταθμούς ενέργειας, επίσης, χρησιμοποιώντας «πληρωμές ικανότητος» (capacity payments) για να απαλύνει την διαλειπτότητα.  Πράγματι, οι πολιτικοί παρά οι αγορές αποφασίζουν για μια ακόμη φορά για το πώς θα αποφευχθούν οι ακούσιες συσκοτίσεις (blackouts). Αυτοί συχνά κάνουν λάθη: Η υποστήριξη της Γερμανίας στον φτηνό και βρώμικο λιγνίτη προκάλεσε αύξηση των εκπομπών, παρά το γεγονός των τεράστιων επιδοτήσεων στις ανανεώσιμες. Χωρίς μια νέα προσέγγιση  η επανάσταση των ανανεώσιμων θα βαλτώσει. 

Τα καλά νέα είναι ότι η νέα τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει στη λύση του προβλήματος. Ψηφιακή τεχνολογία, έξυπνα μέτρα και συσσωρευτές επιτρέπουν εταιρείες και νοικοκυριά να ομαλοποιήσουν την ζήτησή τους – κάνοντας κάποιες ενεργοβόρες εργασίες τη νύχτα, για παράδειγμα. Αυτό βοηθά στον χειρισμό του διαλειπτικού εφοδιασμού. Μικροί αρθρωτοί σταθμοί ενέργειας οι οποίοι εύκολα επεκτείνονται και συρρικνώνονται, γίνονται δημοφιλέστεροι, καθώς είναι τα πλέγματα  υψηλής τάσεως που μπορούν να μετακινήσουν  αποτελεσματικότερα στο δίκτυο   την περίσσεια ισχύος.

Το μέγιστο καθήκον είναι να ανασχεδιάσουμε την αγορά ισχύος ώστε να αντανακλά την νέα ανάγκη για ευέλικτη προσφορά και ζήτηση. Οι τιμές πρέπει να αναπροσαρμόζονται συνέχεια, για να αντανακλούν τις  διακυμάνσεις του καιρού.  Σε εποχές ακραίας σπανιότητας, υψηλές τιμές συνεισφέρουν στην πρόληψη των  μπλακάουτ . Οι αγορές οφείλουν να ανταμείβουν την θέληση για χρήση λιγότερης ηλεκτρικής ενέργειας για να ισορροπήσει το δίκτυο, ακριβώς όπως αυτές επιβραβεύουν αυτούς που παράγουν περισσότερη. Οι λογαριασμοί πρέπει να δομηθούν για να είναι υψηλότεροι ή χαμηλότεροι αυστηρά  ανάλογα με την πρόθεση του καταναλωτή να εγγυηθεί ενέργεια για πάντα- κάπως σαν την πολιτική των ασφαλιστικών.  Κοντολογίς, αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις οφείλουν να είναι σαφείς ότι υπάρχει πρόβλημα και ότι η αιτία του είναι οι ανανεώσιμες, παρά το απηρχαιωμένο σύστημα τιμολόγησης ενέργειας. Και μετά να το διορθώσουν.