Γέφυρα Κούσιου: Αποσπάσματα από ένα μεγάλο κείμενο (7)

Τα ικριώματα των ξυλοτύπων

Πρίν απ΄όλα θεωρώ πως πρέπει να δώσω κάποιες πληροφορίες για την τεχνολογία των ξυλοτύπων. Οι ξυλότυποι όπως και ο όρος το υπαινίσσεται ήσαν ξύλινες καταρχήν και σήμερα πλέον από διάφορα υλικά  κατασκευές που διαμορφώνουν  καλούπια μέσα στα οποία χύνεται το σκυρόδεμα. Αυτό  μείνει στους τύπους (ξυλοτύπους ματαλλοτύπους κλπ) όσο χρόνο χρειάζεται για να αποκτήσει αντοχές και μετά αυτοί αφαιρούνται.

Στις συνηθισμένες κατασκευές οι ξυλότυποι (τα καλούπια δηλαδή) είναι αυτό που ξέρουμε. Όταν το έργο γίνεται πολύπλοκο οι ξυλότυποι όπως θα περίμενε κανείς γίνονται κι αυτοί επιτηδευμένοι. Σε μια γέφυρα λοιπόν, υπάρχουν διάφορες απαιτήσεις. Καταρχήν αυξάνονται τα φορτία που πρέπει να παραληφθούν, μετά είναι και η ροή κάτω από την γέφυρα: Ροή οχημάτων που δεν επιτρέπεται να διακοπεί σε μια οδική γέφυρα ή ροή νερών κάτω από μια γέφυρα σε ποτάμι κι ακόμη χειρότερα κυκλοφορία πλοίων σε μια γέφυρα πάνω από θαλάσσιο κώλυμα.  Η πολυπλοκότητα των παραμέτρων οδήγησε και σε πολυπλοκότητα λύσεων. Οι λύσεις αυτές στην αρχή ήταν  εξατομικευμένες. Δηλαδή για κάθε γέφυρα σχεδιαζόταν και κατασκευαζόταν μια εντελώς εξειδικευμένη μορφή ενός άλλου φορέα που θα παραλάμβανε τα φορτία του νωπού σκυροδέματος με υλικά που μετά θα πετιόταν σαν απορρίμματα ή εν πάση περιπτώσει θα χρησιμοποιούνταν σε άλλες σαφώς υποβαθμισμένες χρήσεις. Ο τρόπος αυτός ήταν μοιραία αντιοικονομικός. Έτσι ομαδοποιήθηκαν οι λύσεις σχεδιάσθηκαν συναρμολογούμενα και αποσυναρμολογούμενα στοιχεία τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ένα εύρος εφαρμογών. Παράλληλα αναπτύχθηκαν και εταιρείες που κατασκεύαζαν και ενοικίαζαν τέτοια στοιχεία παρέχοντας μάλιστα και υποστηρικτικές μελέτες σε κάθε περίπτωση.  Η τεχνολογία αυτή δεν είναι και τόσο παλιά. Για την ακρίβεια αναπτύχθηκε και εισάχθηκε στη χώρα μας τα τελευταία σαράντα χρόνια. Μέχρι τότε ο μελετητής όφειλε να σχεδιάσει εκτός από το γεφύρι ή κάποιο σχετικά μεγάλο και ασυνήθιστο έργο και τον τρόπο κατασκευής του. Τους ξυλοτύπους δηλαδή. Στις δεκαετίες που πέρασαν η πρακτική αυτή κατέστη αντιοικονομική και άδικη. Κανείς δεν είχε λόγοι να επενδύσει πάνω σε ξυλοτύπους. Να αγοράσει τα έτοιμα στοιχεία που κατασκευάζουν εξειδικευμένες εταιρείες. Έτσι έγινε μια μικρή τροποποίηση στον τρόπο με τον οποίο δημοπρατούνταν οι γέφυρες. Ενσωματωνόταν στην τιμή το κόστος των ξυλοτύπων (και των ικριωμάτων που τους έφεραν) και ο μειοδότης κατέθετε μια μελέτη με το δικό του σύστημα/τεχνολογία κατασκευής για το οποίο απεδείκνυε εκ των προτέρων την αντοχή του. Αυτή η απόδειξη ήταν μια μελέτη η οποία πληρώνεται πρόσθετα στον εργολήπτη. Έτσι έγινε και στην γέφυρα Κούσιου. 

Ακολουθεί το απόσπασμα του κειμένου που κατατέθηκε στη δικαιοσύνη.

O εργολάβος με βάση τη σύμβαση όφειλε να κατασκευάσει ξυλοτύπους Εταιρείας DOKA ή άλλους αυτού του τύπου. Αυτή ήταν η προδιαγραφή του έργου που περιγράφτηκε στα τεύχη. (Τιμολόγιο) Η εταιρεία DOKA εκτός από το να νοικιάζει υλικά παρέχει και την μελέτη των ξυλοτύπων, σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές. Η μελέτη της συγκεκριμένης εταιρείας, που έχει διεθνή δραστηριότητα και εμπειρία από την συμβολή της στην κατασκευή δεκάδων χιλιάδων γεφυρών ανά τον κόσμο είναι αξιόπιστη εξ ορισμού, το δε κόστος της είναι 700€! Ο εργολάβος προσκόμισε μια μελέτη η οποία κατά την υπηρεσία ήταν ανεπαρκής. Αυτός τουλάχιστον ήταν ο ισχυρισμός του αντιδημάρχου σε επιστολή του προς εμένα. Στην επιστολή αυτή δεν γίνεται σαφές αν πρόκειται για την μελέτη της εταιρείας DΟΚΑ αλλά  απ’ ότι φαίνεται από τα παραπάνω η απόκτηση μιας τέτοιας μελέτης ήταν το λιγότερο. Δεν γίνεται σαφές το ποιος διέταξε τον εργολάβο να αλλάξει την μορφή της στήριξης των ξυλοτύπων από την συμβατική σε μια μορφή που μπορεί να περιγραφεί με ικανοποιητική προσέγγιση σαν «γέφυρα που θα φέρει άλλη γέφυρα». Απλώς αναφέρεται ότι κάποια στιγμή ο εργολάβος προσκόμισε μια νέα μελέτη η οποία πραγματευόταν την λύση της «γέφυρας πάνω σε γέφυρα». 

Δεν ήταν όμως έτσι τα πράγματα . Όταν μετά από αλλεπάλληλες αιτήσεις εμού και του δημοτικού Συμβούλου Γιάννη Αγγέλογλου να μας δοθεί αντίγραφο του πορίσματος του ελεγκτού Δημόσιων έργων  και ισάριθμες αρνήσεις της υπηρεσίας όχι να μας παραχώσει αντίγραφο αλλά το ότι το έχει στην κατοχή της, το αντίγραφο βρέθηκε, διαπιστώθηκε ότι στην παράγραφο 14 ανέφερε: «Μετά από την 03-10-11 Ειδική διαταγή και την 21-11-11 Ειδική πρόσκληση ο ανάδοχος υποχρεώθηκε στην υποβολή μελέτης δικτυωμάτων, η οποία έγινε αποδεκτή από την Δνουσα Υπηρεσία (ΑΠ 5767/06-02-12) και εγκρίθηκε με την απόφαση 427/19-07-12 του ΔΣ Δήμου Βεροίας…». Τα αντίγραφα υπήρχαν στο αρχείο μου και κατατίθενται υπό στοιχεία 15, 16 και 17

Μετά από έρευνά μου στην αλληλογραφία που ήρθε στα χέρια μου και πρακτικών του ΔΣ Βεροίας κατέληξα στο συμπέρασμα ότι: Η αλλαγή του τρόπου κατασκευής ικριώματος στηρίζεται σε ένα τεράστιο ψέμα. Ότι δηλαδή όσο θα κατασκευάζεται η γέφυρα ο ξυλότυπος κινδυνεύει να παρασυρθεί από μια πλημμύρα η οποία θα προκαλέσει ροή 600 ή 450 m²/s (ο Ρήνος, για παράδειγμα, έχει παροχή  2000m²/s και ο Σηκουάνας 500 αντίστοιχα!) και το ύψος του θα ανέβει κατά 15m!.  Αυτό όμως είναι μια υπερεκτιμημένη πλημμύρα πεντηκονταετίας. Μεγάλες πλημμύρες τα τελευταία 100 χρόνια έγιναν δύο η μία το 1936 και η δεύτερη την 9 Δεκεμβρίου του 1979. Το φορτίο σχεδιασμού(υδραυλικό ή εντατικό) ενός έργου πολιτικού μηχανικού εξαρτάται από τον προσδοκώμενο χρόνο ζωής του έργου. Όσο μεγαλύτερος ο χρόνος ζωής ενός έργου τόσο μεγαλύτερο το φορτίο. Οι σκαλωσιές θα έμεναν τρείς μήνες το πολύ. Πιθανώς και λιγότερο με μια καλύτερη οργάνωση του εργοταξίου αλλά ας είναι. Με βάση την στατιστική, που είναι κλάδος των μαθηματικών που διδάσκεται στα πολυτεχνεία όλου του κόσμου, αυτός ο βραχύς χρόνος ζωής μειώνει σημαντικά την αναμενόμενη πλημμυρική παροχή. Ακόμη όμως κι έτσι να είχαν τα πράγματα, δηλαδή να θέλαμε να προστατεύσουμε την προσωρινή κατασκευή από την πλημμύρα της πεντηκονταετίας, και πάλι οφείλαμε να δούμε το απλούστατο: Ότι οι επικίνδυνοι και υγροί μήνες της χρονιάς είναι ο Νοέμβριος ο Δεκέμβριος και λιγότερο ο Φεβρουάριος. Αντίθετα από τέλη Μαρτίου μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου βρέχει μεν αλλά οι ποσότητες είναι ακίνδυνες. Πάνω από το έργο όμως πέρασαν ήδη τέσσερα (4) καλοκαίρια!!! Αν πράγματι οι υπεύθυνοι λειτουργοί αλλά και οι αιρετοί ταγοί της πόλης ήθελαν να προστατεύσουν το έργο, το ταμείο του Δήμου και τα χρήματα της δωρεάς θα όριζαν σαν χρόνο κατασκευής του ζυγώματος την περίοδο από Απρίλιο έως τέλη Αυγούστου όταν η μέγιστη παροχή της πεντηκονταετίας μπορεί να περάσει άνετα μέσα από έναν σωληνωτό αγωγό διαμέτρου 2 μέτρων. Πάνω στον σωληνωτό αγωγό θα στηριζόντουσαν τα ικριώματα DOKA την επάρκεια των οποίων θα εγγυόταν η εμπειρία και τα αποδεικτικά στοιχεία της ομώνυμης εταιρείας. Απόψεις επί των χαρακτηριστικών των παροχών φαίνονται στο στοιχείο υπ’ αριθ 22, που αποτελεί τεχνικό κείμενο του Πολιτικού Μηχανικού Γαβριήλ Παπαδόπουλου, ο οποίος μου δήλωσε ότι και θα κατέθετε ευχαρίστως αν εκαλείτο να εκφέρει την άποψή του αλλά και μπορεί να συντάξει ειδική έκθεση επ’ αυτού. 

Φυσικά πολλοί μπορεί να ισχυριστούν ότι ούτε οι μηχανικοί του δήμου ήξεραν, ούτε φυσικά και οι Δημοτικοί Σύμβουλοι. Τίποτε πιο ψευδές. Οι μεν μηχανικοί όφειλαν να ζητήσουν να παραγγελθεί μια υδρογεωλογική μελέτη που θα αφορούσε τους μήνες Απρίλιο έως τέλει Αυγούστου, οι δε Δημοτικοί Σύμβουλοι θα μπορούσαν άνετα να χρησιμοποιήσουν τον κοινό τους νου. Ούτε μελέτη ανατέθηκε ούτε οι Δημοτικοί σύμβουλοι έκαναν τις απλές ερωτήσεις που όλοι περιμείναμε να θέσουν. 

Η όλη μεθόδευση αν παρακολουθήσει κανείς τις ημερομηνίες είναι ακόμη πιο περίεργη. Μετά τις ειδικές προσκλήσεις και διαταγές που αναφέρθηκαν πιο πάνω (03 10 11 και την 21 11 11), την 09 01 12 με την 20/2012 απόφασή του το δημοτικό συμβούλιο της Βέροιας δίνει 150 ημέρες παράταση στον εργολάβο προκειμένου να συντάξει μελέτη ικριωμάτων. Δηλαδή του δίνει άλλους πέντε μήνες ενώ βρισκόταν ήδη τον δέκατο όγδοο μήνα από την αρχή του έργου με 12 μήνες συμβατική προθεσμία και δύο παρατάσεις άλλων πέντε μηνών και την ημερομηνία αυτή έχει συμπληρώσει αρκετούς μήνες αδικαιολόγητης απουσίας του από το έργο! Ακόμη ο εργολάβος όφειλε να είχε καταθέσει μελέτη ένα χρόνο πριν τουλάχιστον. Για την καθυστέρηση της κατάθεσης της μελέτης ικριωμάτων δεν μπορούσε να επικαλεσθεί καμιά ανώτερη και απρόβλεπτη δυσκολία, δηλαδή ούτε κακό καιρό ούτε αποκάλυψη αρχαιοτήτων ούτε αγωγούς που υπερχείλισαν. Η κατάθεση της μελέτης άλλωστε ήταν συμβατική του υποχρέωση. Στη συνέχεια η μελέτη κατατίθεται την 01 02 12 (ούτε έναν μήνα μετά) και η έγκρισή της γίνεται την 16 07 12. Πέντε ολόκληρους μήνες μετά. Το αίτιο αυτής της καθυστέρησης δεν μπορώ ακόμη να το εξηγήσω, εξαιρώντας την υποψία μιας χρονοτριβής προκειμένου να παρέλθουν προθεσμίες και να βρεθεί η πόλη προ τετελεσμένου γεγονότος. 

Αυτό το περίεργο παιχνίδι ξαναρχίζει μετά την διακοπή των εργασιών την 28 12 12 για την οποία οι μεν τεχνικοί και δημοτικοί σύμβουλοι ήθελαν να πιστεύουν ότι ήταν προσωρινή αλλά, αλλοίμονο, ήταν οριστική. Το παιχνίδι έγκειτο την ψήφιση της 2^ης συμπληρωματικής σύμβασης έργου (2^ης ΣΣΕ) που αφορούσε στην αξία των ικριωμάτων η οποία πηγαινοήρθε αρκετές φορές στο δημοτικό συμβούλιο αλλάζοντας διαρκώς το ύψος της, πήγε στην Περιφέρεια για έγκριση και τέλος κατέληξε στο Ελεγκτικό συνέδριο όπου μετά από προέλεγχο απορρίφτηκε εντελώς. Αυτό κράτησε πάνω από έναν χρόνο. Σημειώνεται μόνον πως στην απόφαση του Ελεγκτικού συνεδρίου γίνεται μια αναφορά στην ατέλεια της μελέτης η οποία  δεν περιείχε μελέτη ικριωμάτων. Εδώ κατατίθεται η γνώση που απέκτησα ρωτώντας κατασκευαστές. Όντως στον 696/74 Νόμο για της προδιαγραφές μελετών στο άρθρο 144 αναφέρει «Ο Μελετητής αιτιολογεί την κατά περίπτωσιν οικονομοτεχνικώς προσφερομένην λύσιν από απόψεως συστήματος των ικριωμάτων, υλικού κατασκευής αυτών, ως και του τρόπου θεμελιώσεως τούτων. Εις τα τμήματα της κατασκευής εκ προεντεταμένου σκυροδέματος με προκατασκευασμένα στοιχεία, μελετά τον τρόπον μετακινήσεως και τοποθετήσεως τούτων και χορηγεί οδηγίας αφαιρέσεως των ξυλοτύπων, εφ’ όσον απαιτούνται.» Τα επόμενα όμως είκοσι χρόνια από την δημοσίευση τα διαθέσιμα συστήματα κατασκευή ικριωμάτων ξυλοτύπων εξελίχθηκαν τόσο που μια τέτοια επιλογή κατέληξε να καταλύει τους κανόνες του ανταγωνισμού. Έτσι επεκράτησε η πρακτική ο εργολάβος να καταθέτει μελέτη ικριωμάτων ή εν πάση περιπτώσει να αποδεικνύει ότι η χρησιμοποιούμενη απ’ αυτών τεχνική τοποθέτησης της γέφυρας είναι ασφαλής και αποδεκτή, να πληρώνεται για την μελέτη/απόδειξη και να κατασκευάζει το έργο χωρίς πρόσθετη δαπάνη, δήλον ότι το κόστος κατασκευής ξυλοτύπου περιλαμβανόταν στην τιμή του σκυροδέματος που υπήρχε στο Αναλυτικό Τιμολόγιο της σύμβασης. Έτσι κατασκευάστηκαν οι 2500 γέφυρες της Εγνατίας. Στην περίπτωση της επίδικης γέφυρας τα πράγματα κατά κάποιο δικό τους τρόπο έγιναν ανάποδα. Δηλαδή ο δήμος αρνήθηκε μεν να πληρώσει την μελέτη αλλά τελικά κατέληξε να καλείται να πληρώνει για την κατασκευή του ίδιου του ικριώματος. Τα παραπάνω είναι κοινός τόπος σε κάθε γεφυροποιό (μελετητή η κατασκευαστή) της χώρας.