Μια πρόταση για το παραδοσιακό εμπορικό κέντρο της Βέροιας

Πάντα υπάρχει μια καλή ιδέα για την βελτίωση κάποιου κομματιού της ζωής όλων μας. Μία  κομίζεται σ' αυτό το κείμενο. Δεν είναι καν του υπογράφοντα.  Αποτελεί σύνθεση ιδεών πολλών συμπολιτών  οι οποίοι αναφέρονται και ευχαριστούνται  προκαταβολικά. Η ιδέα αφορά στην αναβάθμιση του εμπορικού κέντρου της Βέροια. Επειδή  πηγές ήταν αφηγήσεις πολιτών το κείμενο έγινε αρκετά μεγάλο και ίσως κουραστικό. Η κατανόηση του αναγνώστη θεωρείται δεδομένη

Η διοργάνωση

Τις προάλλες διοργανώθηκε εσπερίδα από τον εμπορικό σύλλογος Βεροίας. Θέμα ανοικτές αγορές. Συγκεκριμένα συνδυασμένες  δράσεις μικρών επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου (και όχι μόνον) που μοιράζονται κοινή θέση στον αστικό ιστό. Για παράδειγμα  τα μαγαζιά της περιοχής που περικλείεται από τους δρόμους Βενιζέλου, Κεντρικής και Μητροπόλεως στη Βέροια. Ομιλητής ήταν από την Αθήνα και σχετιζόταν με τον συνδικαλισμό των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο εμπόριο και το θέμα ήταν σχετικό προς της ανοικτές αγορές με εξειδίκευση σε βιοκλιματικές εφαρμογές σε τέτοιους χώρους. Ακολούθησαν ερωτήσεις και παρεμβάσεις. 

Ο πλανήτης Amazon

H πρώτη αναφορά ανήκει σ΄ έναν παράγοντα σχεδιασμού επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου που έχει πια πρωτεύουσα σπουδαιότητα . Τον ανταγωνισμό από τις επιχειρήσεις τηλεπωλήσεων. Φάνηκε ότι οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες  αρνούνταν να συζητήσουν το θέμα. Ακόμη  όμως και αυτοί που το κουβέντιασαν είχαν σαν μόνο επιχείρημα ότι η λιανική αγορά δεν θα πεθάνει διότι το shopping therapy δίνει στους ανθρώπους ξεκούραση και καταλαγή. Η διεθνής πρακτική μας δείχνει ότι το shopping  therapy στηρίζεται σε δύο αρχές: Η Πρώτη είναι ότι ο άνθρωπος θέλει να αποκτά (και αυτό όταν έχει αρκετά χρήματα τον οδηγεί έως και σε ανεξέλεγκτο  καταναλωτισμό) και ότι θέλει να έρχεται σε επαφή με άλλους ανθρώπους και αυτό τον οδηγεί σε δημόσιους χώρους κάποιοι από τους οποίους είναι και οι χώροι λιανικού εμπορίου. Ακούστηκε  λοιπόν πως τα εμπορικά καταστήματα θα παρέχουν πλέον  κατά βάση όχι προϊόντα αλλά υπηρεσίες. Υπηρεσίες οι οποίες εκτός από την κοινωνικότητα είναι και after sale services. Μια πρώτη εικόνα της Βεροιώτικης αγοράς, παρότι η τελική οφείλει να αποτελέσει προιόν επαγγελματικής έρευνας που αποκτάται από μια βόλτα στην πόλη, δίνει την αίσθηση ότι ο ισχυρισμός είναι αληθής 

Η παρέμβαση της  καθηγήτριας πολεοδομίας κ Αναστασίας Πάπαρη.

Η πολεοδόμος  αν και δεν απέφυγε τον σκόπελο του πλατειασμού είπε χρήσιμα πράγματα. Ένα απ’ αυτά ήταν ότι στην πόλη συστηματικά στο πρόσφατο παρελθόν η πρόφαση του ότι πρέπει να βιαστούμε για να μη χαθούν Ευρωπαϊκά  κονδύλια, οδήγησε σε λάθη που προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές στον αστικό ιστό και τους πολίτες/χρήστες του. Η απάντηση του ομιλητή ήταν περίεργη. Ούτε λίγο ούτε πολύ την κατηγόρησε (μαζί μ΄αυτήν και τον προβοκάτορα με την ερώτηση για τις τηλεπωλήσεις)  για ψιλοκοσκίνισμα του θέματος. Ο εισηγητής μας είπε ακόμη πως είναι καιρός να λύνουμε τα προβλήματα άμεσα και να προχωράμε, υπονοώντας ότι νόμοι, κανόνες και διαδικασίες είναι γι’ αυτόν ασήμαντες μάλλον λεπτομέρειες. Ο τύπος ήταν και υποψήφιος Ευρωβουλευτής, ενσωματωμένος δηλαδή στο  σύστημα όσο δεν πάει. Με την παρέμβασή του  επιβεβαίωσε αυτό που ξέρουμε όλοι: Ότι η ομάδα των ανθρώπων που συνιστά το λεγόμενο πολιτικό σύστημα δεν έχει καταλάβει τίποτε και πως περιμένει να χαλαρώσουν λίγο τα πράγματα για να επανέλθει πιο διεφθαρμένη, πιο σπάταλη και πιο ανεύθυνη. Το θέμα ακόμη μια φορά είναι η δική μας συμπεριφορά και αντιμετώπιση.  

Η κ. Δήμαρχος

Αυτή και η τεχνική της σύμβουλος μας πληροφόρησαν ότι ξεκίνησαν μια διαδικασία αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για το κέντρο της πόλης. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει  τι ακριβώς εννοούν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό γιατί τα τελευταία χρόνια οι πολίτες της Βέροιας έχουν δει πάρα πολλά, αλλά ακόμη και η αναφορά της έκφρασης «Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός»  είναι πρόοδος για την πόλη.

Ο κ. Γκαϊτατζής (;)

Μια ακόμη ενδιαφέρουσα τοποθέτηση, που αδικούσε επίσης και το αντικείμενο και τον ομιλητή εξ αιτίας της  έλλειψης λακωνικότητας και σαφήνειας, αλλά που παρόλα αυτά μετέφερε χρήσιμες πληροφορίες ήταν ενός υποψήφιου δημοτικού σύμβουλου(το ερωτηματικό είναι γιατί δεν είμαι βέβαιος  αν συγκράτησα σωστά το όνομά του) ο οποίος παρότι έκανε λάθη κλίμακας  (το Αμερικάνικο προάστιο των 500.000 μπερδεύτηκε με τον καθ’ ημάς Προμηθέα των 4500 κατοίκων) μας είπε: Πρώτον πως στα Ιεροσόλυμα το πρόβλημα των ανοικτών αγορών λύθηκε από τους ίδιους τους μαγαζάτορες εδώ και χρόνια (ίσως και αιώνες θα πρόσθετα) οι οποίοι με συνεννοήσεις επιπέδου γειτονιάς έλυσαν το πρόβλημα του ήλιου με τέντες και κληματαριές και δεύτερον πως η αποτυχία των μεγάλων mall στην Αμερική είχε σαν αίτιο βασικά την σύνθεση των επιχειρήσεων που εγκαταστάθηκαν εκεί. Είπε λοιπόν πως έχουν καταστραφεί αρκετές επενδύσεις εκατομμυρίων γιατί οι επενδυτές είχαν αποκλείσει από  τον κατάλογο των επιχειρήσεων καφετέριες και επιχειρήσεις με χώρους  συνάθροισης κοινού γενικότερα. Η τελευταία παρατήρηση υποκρύπτει και ένα άλλο αντίστροφο συμπέρασμα: Ότι τα mall δεν είναι μόνον καφετέριες όπως πάει να μετατραπεί η δική μας αγορά και πως, όπως και να το κάνουμε, οφείλει να γίνει μια συνεννόηση και μια ρύθμιση των χρήσεων δομημένης επιφάνειας.

Ο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα

Από την άλλη πάλι ήταν και οι προϋποθέσεις χρηματοδότησης του Ευρωπαικού προγράμματος  για τις οποίες μας μίλησε ο προσκεκλημένος που διέγειραν την σκέψη μου. Στην αρχή είναι αλήθεια αυτή η προϋπόθεση της  βιοκλιματικής εφαρμογής στους ανοικτούς χώρους  μιας μικρής αγοράς που θα συνδύαζε ήλιο, άνεμο, γη και νερό (τα τέσσερα στοιχεία της φύσης δηλαδή) μου είχε φανεί κομματάκι χαζοχαρούμενη αλλά όσο το μυαλό έκανε παιχνίδια κτίζοντας και γκρεμίζοντας νοητικά σχήματα τόσο πιο πολύ γοητευόμουν με την ιδέα μια πόλης που έκανε το εμπορικό της κέντρο παιδική χαρά. 

Αδάμος Καπρίνης :Κάτι πολύ περισσότερο από ένα θεματικό πάρκο

Είναι ο στόχος όμως μια παιδική χαρά για ενήλικες; Ναι θα μπορούσε. Ήταν όμως και εκείνη η συζήτηση που είχα με το παλιό συνάδελφο Αδάμο Καπρίνη ο οποίος μου εξιστόρησε μια πραγματικότητα της πόλης που την ήξερα και για την οποία είχα διαβάσει αλλά δεν την είχα βιώσει σε μια σχετικά ώριμη ηλικία. Την σχέση της πόλης με το νερό. Πριν τρεις αιώνες και μερικά χρόνια (γύρω στο 1700) οι προύχοντες της πόλης σκέφτηκαν να κάνουν ένα μικρό φράγμα κοντά στο σημερινό εργοστάσιο Πασχαλίδη και από εκείνην την μικρή λιμνούλα να ανοίξουν ένα τούνελ το οποίο θα έφερνε νερό στην πόλη. Το έκαναν απ’ ότι λένε τα γραπτά χρησιμοποιώντας κάποιον που ήξερε καλά και αποδεδειγμένα την δουλειά: Έναν κατάδικο από το επταπύργιο.     

Οι υπόγειες και επίγειες διαδρομές

Το νερό πέρασε κάτω από την θέση  «κέντρο φλαμουριές», μετά κάτω από  το σημερινό στρατόπεδο βγήκε στα «παπάκια» από εκεί διακλαδώθηκε προς τον Μύλο του Ντάλη μετά την σημερινή 16^ης Οκτωβρίου (για τον συγκεκριμένο κλάδο ο καλός συνάδελφος θυμόταν ότι πάνω του ήταν κτισμένες μια σειρά από κοινές τουαλέτες του εκεί βλάχικου μαχαλά, έφθανε το ‘Ρολόι και εκεί είχε υδροφράκτες που ή το έστελναν τον Τριπόταμο, (θυμάμαι ακόμη την υδροκίνητη κορδέλα του Αγνιάδη δίπλα στο σημερινό κτίριο των Βλάχων) ή έφευγε προς την Μαρκου Μπότσαρη. Ο δεύτερος κλαδος περνούσε μπροστα από το σημερινό βήμα του Αποστόλου Παύλου στην συμβολή με την μάρκου Μπότσαρη κινούσε έναν μύλο και συνέχιζε στην αρχή της Κολοκοτρώνη όπου είχε έναν ακόμη μύλο. Εκεί ενωνόταν με τα υπόλοιπα ρέματα και κινούσε το μύλο του Μάρκου το εργοστάσιο κλωστουφαντουργίας στη Θωμαίδου για να καταλήξει στα σουσαμάδικα, τον παλίο μύλο του Ελισαίου και μετά να πάει να ποτίσει τους μπαχζτσέδες. Υπήρχε και ένας τρίτο κλάδος που ήταν στην θέση παπάκια αυτό περνούσε κάθετα την Μάρκου Μπότσαρη και ήταν το ρέμα που για κάποιες δεκαετίες αποτελούσε το καταρράκτη κατάντη της Μπότσαρη.

Αυτή ήταν η διήγηση και οι μνήμες που μου επανέφερε ο Αδάμος Καπρίνης. Δεν ήταν όμως μόνον η αφήγηση.  Με βοήθησε και να συνειδητοποιήσω ήταν ότι εκτός από το ότι αυτή η ροή έδινε την απαραίτητη ενέργεια για την κίνηση 17 μονάδων μεταποίησης  άλλαζε και το κλίμα της πόλης. Η πόλη χωρίς αιρ κοντίσιον. Ήταν δροσερή το καλοκαίρι. Εκεί κάπου μάλιστα σταματούσε και η διήγηση και άρχιζε η πρόταση.

Μου είπε ο φίλος και σεβαστός συνάδελφος ότι η πόλη έπρεπε να αποκαταστήσει την επαφή της με το νερό για να βελτιώσει το μικροκλίμα της. Την σκέψη αυτή όπως με πληροφόρησε την είχε μεταβιβάσει και στην κ. Δήμαρχο με σαφή τρόπο. Όλα είχαν ξεκινήσει από τα «τηγάνια»,  που δεν ήταν άλλα από την θλιβερή απόπειρα κάποιων να κάνουν τρεις  λιμνούλες στην πλατεία ωρολογίου. Λιμνούλες οι οποίες είναι σχεδόν πάντα άδειες γιατί βρωμάνε. Η πρότασή του ήταν να αποκαταστήσουμε την ροή του παλιού κλάδου του μύλου του Ντάλη  (όχι όλη ίσως αλλά μέρος της) και το νερό αυτό μετά το πέρασμά του  από τοις λιμνούλες θα απομακρυνόταν μέσω του δικτύου απαγωγής ομβρίων.

Ο Νίκος Πατσιαβούρας

Ήταν και κάποιες κουβέντες που είχα κάνει με τον πρόεδρο του Εμπορικού συλλόγου Νίκο Πατσιαβούρα  Το όραμα αυτού του ανθρώπου ήταν μια ανοικτή και μερικώς σκεπαστή αγορά. Το θέμα ήταν το πως θα μπορούσε να κλείσει χωρίς ούτε να χρειάζεται ρυθμίσεις με το γύρισμα των εποχών και ούτε- και αυτό ήταν καθοριστικό- να δημιουργεί προβλήματα στους ενοίκους των διαμερισμάτων των πιο πάνω ορόφων. Για παράδειγμα δεν μπορώ να φαντασθώ ανθρώπους να βγαίνουν στο μπαλκόνι τους και να αντικρίζουν πολυκαρβονικά φύλλα ή έστω πανιά τεντών. 

Ο αύλειος χώρος της Άγιας Άννας

Τέλος υπήρχε και αυτό που λέγαμε στη σχολή Μηχανικών, λυμένο παράδειγμα. Η αυλή της Αγίας Άννας, η οποία έχει σκεπαστεί από κληματαριές οι οποίες την έχουν μετατρέψει σε πόλο έλξης ανθρώπων για μεγάλο μέρος του χρόνου χωρίς να προκαλεί αντιδράσεις στους περίοικους. Τους αρέσει μάλιστα θα έλεγα.

Μετά απ αυτά η πρόταση ήταν μονόδρομος.

Το νερό που θα μπει στην πόλη μέσα από την διαδρομή παλιός μύλος Ντάλη 16 Οκτωβρίου- Πλατεία Ωρολογίου και θα είναι ουσιαστικά ανακατασκευή της παλιάς διαδρομής πού όμως δεν θα φεύγει κατ ευθείαν στο αποχετευτικό σύστημα. Θα διοχετεύεται μέσω συστήματος ανοικτών και κλειστών αγωγών στην αγορά. Οι αγωγοί οι οποίοι μετά την αναστηλωνόμενη εκκλησία της παλιάς Μητρόπολης του 11^ου αιώνα θα είναι ανοικτοί, θα σκεπάζονται είτε  με σχάρες όπου θέλουμε το ήχο του τρεχούμενου νερού είτε τζάμι όπου θέλουμε την θέα του. Επειδή το νερό θα είναι αρκετό και η υψομετρική διαφορά είναι αρκετά μεγάλη αντί να κατασκευαστούν κατά τόπους καταστροφείς ενέργειας (έτσι ονομάζονται οι κόφτες της ορμής της ροής) θα κινούν φτερωτές οι οποίες με τη σειρά τους θα κινούν ανεμιστήρες που θα έχουν σαν αποστολή την πρόκληση ελαφρών ρευμάτων αέρα . Η λογική της διοχέτευσης νερού μέσα στην αγορά έχει ηλικία τουλάχιστον 2500 χρόνων. Από τους Ελληνιστικούς χρόνους (και αυτό είναι γνωστή από εκσκαφές σε οικοδομή που οδήγησαν σε ανασκαφές  στην οδό Καλλιρρόης στον Καρσί μαχαλά όπου βρέθηκε τούνελ  που μετέφερε νερό στην περιοχή της Μπαρμπούτας και απ’ εκεί μάλλον με γέφυρα (εναέριο αγωγό)  παροχέτευε την αγορά, πράγμα που συμπεραίνεται από την πληροφορία ότι στην περιοχή της σημερινής αγοράς υπήρχε Ασκληπιείο.

Η επόμενη χρήση του νερού, εκτός δηλαδή από την αλλαγή της ατμόσφαιρας θα είναι να ποτίσει τα στέγαστρα τα οποία θα είναι κληματαριές. Προφανέστατα θα αργήσουν μερικά χρόνια να αναπτυχθούν για να μετατραπούν σε αξιόπιστα σκίαστρα αλλά οι κοινωνικές προσπάθειες οφείλουν να είναι μεσοπρόθεσμες για να συσπειρώνουν πολίτες σε κοινούς σκοπούς και δράσεις. Μια εικόνα φυτών στο επίπεδο του πρώτου ορόφου από ψηλά θα είναι ότι καλύτερο για τους κατοίκους του κέντρου το οποίο θα γίνει εκτός των άλλων και ελκυστικό για κατοικία.

Μαζεύτηκαν και τα τέσσερα στοιχεία στην παραπάνω πρόταση όπως απαιτεί το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα; Αν το καλοσκεφτείς τα φυτά περιέχουν και τα τέσσερα.

Τα παραπάνω για να υλοποιηθούν με έναν τρόπο αποδοτικό και βιώσιμο οφείλουν να σχεδιασθούν από ομάδα επαγγελματιών μελετητών. Επαγγελματιών που θα επιλεγούν μέσω ενός διαγωνισμού. Ο διαγωνισμός με τη σειρά του θα έχει σαν περιορισμούς το κόστος και την τήρηση των δεσμεύσεων του Ευρωπαϊκού προγράμματος. 

Οι προσδοκίες

Στην πόλη της Βέροιας οι πολίτες έμαθαν να έχουν χαμηλές προσδοκίες από αυτούς που ασκούν δημόσια καθήκοντα. Γι’ αυτό και οι επιλογές τους. Επιλογές που με την σειρά τους τους υπενθυμίζουν σαν αυτοεπιβεβαιωνόμενη προφητεία ότι δεν μπορούν να επιλέξουν σωστούς ανθρώπουνς να διαχειρίζονται τα δημόσια πράγματα. . Αν λοιπόν αναλάβει την προσπάθεια ο Δήμος να κάνει αυτόν το διαγωνισμό, δεν θα κάνει διαγωνισμό. Έτσι έμαθαν οι διαχειριστές των δημόσιων πραγμάτων, έτσι θα καταλήξουν παρόλα τα λόγια που ακούγονται. Αν πάλι τον διαγωνισμό τον ξεκινήσει ο Εμπορικός σύλλογος τότε δεν θα τα καταφέρει γιατί δεν έχει εμπειρία πάνω σε Νόμους και τέτοιες διαδικασίες. Πιθανώς να μπορούσε να προσλάβει κάποιους συμβούλους για να τον διοργανώσουν αλλά τότε κανείς δεν μπορεί να μαντέψει πως θα τους πληρώσει.  Αν πάνω σ’ αυτά προσθέσουμε και την στενή καταληκτική ημερομηνία του προγράμματος και υπηρεσιακό δημοτικό συμβούλιο τότε τα πράγματα οδηγούν σ’ ένα  σχεδόν αδιέξοδο. 

Παρόλα αυτά ποτέ δεν μπορείς να ξέρεις…