Πελατειακό κράτος δεν είναι μόνο οι προσλήψεις

Το άρθρο είναι του Παναγιώτη Καρκατσούλη και δημοσιεύθηκε στα ΝΕΑ την  15/03/2017.
Από την αρχή της ενασχόλησής μου με το ελληνικό Δημόσιο είχα την αίσθηση ότι το πελατειακό κράτος είναι κάτι πολύ περισσότερο απ' ό,τι η σχετική (ελληνική αριστερόστροφη, κατά βάση) βιβλιογραφία θεωρούσε: Το πελατειακό κράτος δεν έχει να κάνει μόνο με μια γραφική φιγούρα που θέλει να εκλεγεί και, για να το πετύχει, διορίζει τους συντοπίτες του, υφαρπάζοντας την ψήφο τους. To πελατειακό κράτος είναι ένα μοντέλο διακυβέρνησης.

Η αρχική εκείνη αίσθηση μετατράπηκε με την πάροδο των χρόνων και της έρευνάς μου σε γνώση και βεβαιότητα. 

Οι προσλήψεις είναι η ναυαρχίδα του πελατειακού κράτους και τα «ρουσφετόχαρτα» (sic!) αποτελούσαν, μέχρι την εφαρμογή του Νόμου 2190/94, τον παραδοσιακό τρόπο διορισμού στο Δημόσιο. Πελατειακή είναι, όμως, εν συνόλω, η διοίκηση του ανθρώπινου δυναμικού. Οι προαγωγές και οι μετακινήσεις εξακολουθούν να γίνονται με κριτήρια ευνοιοκρατικά και πελατειακά. Ως συνέπεια, προκύπτει η αδυναμία αξιοποίησης ενός δυναμικού που αντίστοιχό του σε μέγεθος και ικανότητες δεν απαντάται σε καμία ιδιωτική επιχείρηση.

Πελατειακό είναι και το σύστημα του μισθολογίου. Η ισοπέδωση, η ελάσσονα προσπάθεια και η αποξένωση από το αντικείμενο της εργασίας των δημοσίων υπαλλήλων είναι το αποτέλεσμα του μισθολογίου, αντί της αξιοκρατίας και της επιβράβευσης της αριστείας.  

Πελατειακή είναι και η οργάνωση του ελληνικού Δημοσίου. Το πολύ μικρό εύρος εποπτείας, η δομική διασπορά και η απομόνωση των οργανωσιακών μονάδων είναι χαρακτηριστικά της πελατειακής του οργάνωσης. Το φαινόμενο της ύπαρξης τμημάτων χωρίς υπαλλήλους ή των τμημάτων μ' έναν προϊστάμενο κι έναν υπάλληλο είναι από παλιά γνωστό. Η ανυπαρξία περιγραμμάτων θέσεων που μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την ανάπτυξη του επαγγελματισμού στη Δημόσια Διοίκηση είναι επίσης γνωστή και πολυσυζητημένη μεταξύ των επαϊόντων, ήδη από την αρχή της δεκαετίας '70. Ακόμη και η κορωνίδα της πελατειακής οργάνωσης, η ύπαρξη ενός σώματος πραιτοριανών (καλούμενων, κατ' ευφημισμόν, «μετακλητών υπαλλήλων») είναι, κι αυτή, γνωστή και απολύτως συγγνωστή εδώ και 35 χρόνια. Eλάχιστοι, όμως, ενίστανται στο γεγονός ότι δεν αλλάζει ένας νόμος του 1985, με τον οποίο τα πολιτικά γραφεία των υπουργών μετατράπηκαν σε δημόσιες υπηρεσίες και έκτοτε απομυζούν το χρήμα των φορολογουμένων. Λεφτά υπήρχαν και υπάρχουν καθώς φαίνεται, αφού ο αριθμός των μετακλητών, σπάζοντας το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, ανέρχεται σήμερα σε 2.070!                

Πελατειακή ήταν και είναι η λήψη των αποφάσεων στο Δημόσιο. Το ελληνικό κράτος δικαίου κατέστη, ήδη από τη σύστασή του, έρμαιο του πελατειασμού. Η πολυνομία, η κακονομία και η στρεψονομία αποτελούν πάγια χαρακτηριστικά του και καμία θεωρία / πρακτική καλής νομοθέτησης δεν έχει καταφέρει να τα εξαφανίσει.

Εντέλει, το μοντέλο διακυβέρνησης του πελατειακού κρατισμού έχει άμεσες και δραματικές επιπτώσεις και στα υπόλοιπα κοινωνικά υποσυστήματα: Από την οικονομία μέχρι την παιδεία και την ασφάλεια, οι ανεπάρκειες και οι στρεβλώσεις που καθημερινά βιώνουμε φαίνονται σαν να είναι συνώνυμες της ελληνικής κοινωνίας. Εάν όμως δεν υπάρξει μια άμεση κοινωνική και πολιτική αντίδραση για την αποτίναξη του πελατειακού ζυγού, τότε ο ισχυρισμός όλων όσοι θεωρούν την Ελλάδα «failed state» θα έχει καταστεί μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Ο Παναγιώτης Καρκατσούλης είναι εμπειρογνώμων Δημόσιας Διοίκησης και πρώην βουλευτής με Το Ποτάμι