Πως θα μπορούσαν τα πράγματα να πάνε καλύτερα;

Το ερώτημα του τίτλου το έθεσα σε προηγούμενη ανάρτηση. Αφορούσε στα δημόσια έργα. Προφανώς δεν κομίζω γλαύκαν εις Αθήνας αλλά θα διατυπώσω με προσοχή μια πρόταση.

Λίγη ιστορία.

Τα Δημόσια έργα όπως είναι γνωστό εκτελούνται μέσα από μια διαδικασία Μελέτης, Κατασκευής και επίβλεψης. Όπως είναι γνωστό σ’ αυτήν την σειρά των διαδικασιών υπάρχουν ο σχεδιασμός, η εκτέλεση και ο έλεγχος. Οι διαδικασίες αυτές οφείλουν να είναι ξεχωριστές υπό την έννοιαν ότι κάθε μια τους είναι αντικείμενο άλλης ομάδας ανθρώπων και η κάθε μία χωρίζεται από την άλλη εντελώς στεγανά. Αυτή είναι η ιδανική εκδοχή. Στην πορεία των τελευταίων χρόνων έγιναν πολλές παρεκβάσεις. 
 

Στην αρχή έγιναν τα λεγόμενα έργα με αυτεπιστασία. Κάποιος δημόσιος οργανισμός (το οργανισμός δείτε το με την ευρύτερη έννοια) προσλάμβανε μηχανικούς προσωπικό, λογιστές αποθηκάριους και τεχνίτες και εκτελούσε ένα έργο. Το έργο μοιραία δεν είχε επίβλεψη. Πως θα μπορούσε ο ίδιος οργανισμός να ελέγξει τον εαυτό του; Τι παραγόταν άσε καλύτερα.

Υπήρχαν όμως και έργα που δεν μπορούσαν να γίνουν από ερασιτέχνες. Μια γέφυρα πχ. Τότε και πάλι βρισκόταν τρόπος να γίνει παρανομία. «Βγάζανε τα έργα πακέτο» ήταν η αργκό έκφραση. Δηλαδή ζητούσαν από τους εργολάβους να καταθέσουν μια πρόταση που περιείχε μελέτη και κατασκευή. Σχεδιαστής και εκτελεστής ήταν το ίδιο πράγμα. Νομοθέτης και αυτουργός ταυτισμένοι. Αν το δεις έτσι καταλαβαίνεις την κουτουράδα του πράγματος. Την επίβλεψη κρατούσε ο Δημόσιος Οργανισμός. Δηλαδή την ασκούσε με δικό του προσωπικό.

Γινόταν συχνά χειρότερα τα πράγματα. Οι τεχνικές υπηρεσίες των οργανισμών αναλάμβαναν να κάνουν μελέτες οι ίδιες. Είχε πραγματικά πλάκα να βλέπεις μαινόμενους δημάρχους να φωνάζουν «κάντε μια μελέτη εσείς τι τα κρατάτε τα πτυχία σας». Και οι πτυχιούχοι υπάλληλοι έκαναν μία μελέτη. Κι εδώ πρέπει να γίνει μια εξήγηση. Και η μελέτη αποτελεί έργο τη στιγμή που εκτελείται. Απαιτεί και αυτή θεσμοθέτηση, εκτέλεση και επίβλεψη. Είχαμε λοιπόν και πάλι έργο δι΄ αυτεπιστασίας μόνο που αυτό γινόταν στα γραφεία. Τι παραγόταν; Άσε καλύτερα.

Σήμερα πια δεν γίνονται έργα με αυτεπιστασία. Αν βέβαια δώσεις χρήματα και αέρα στους δημοτικούς άρχοντες θα το δώσουν και θα καταλάβει αλλά σε γενικές γραμμές δεν γίνονται. Εκείνο που παραμένει στους δημόσιους οργανισμούς είναι η επίβλεψη. Η επίβλεψη, ο έλεγχος δηλαδή, αποτελεί κι αυτός κάποιο έργο. Απαιτεί έλεγχο των γεωμετρικών χαρακτηριστικών της ποιότητας των υλικών και της ποιότητας της διαδικασίας. Αυτά γίνονται με συγκεκριμένες προδιαγραφές και καταγραφές.

Μπορεί να γίνει η επίβλεψη από ιδιωτικούς φορείς; Το θέμα δεν είναι αν μπορεί το θέμα είναι αν είναι λογικό να γίνεται με μηχανικούς (ή στελέχη τέλος πάντων) της διοίκησης. Κάπου εδώ εμφανίζεται ένα πονηρό ερώτημα. Πως θα ελεγχθεί η ακεραιότητα των ιδιωτών επιβλεπόντων; Αφήνω την προφανή απάντηση, σάμπως και των δημόσιων Υπαλλήλων πως ελέγχεται και περνώ στην πρόταση.

Οι ασφαλιστικές εταιρείες. Διεθνώς το πρόβλημα της ακεραιότητος της επιβλέψεως λύθηκε μέσω της ιδιωτικής ασφάλειας. Ασφαλιστικές εταιρείες αναλαμβάνουν να ασφαλίσουν την δουλειά που κάνει ο επιβλέπων (ή ομάδα επιβλεπόντων). Αν γίνει το λάθος (η «ξερή» σύμφωνα με την προσφάτως καθιερωθείσα αργκό) τότε καλείται να την αποκαταστήσει η ασφαλιστική που προσλήφθηκε υποχρεωτικά από τον επιβλέποντα. Αυτή με την σειρά της του επιβάλει μεγαλύτερα ασφάλιστρα στο επόμενο έργο που θα αναλάβει να επιβλέψει. Ποιος κρίνει το πόσα και τι θα πρέπει να πληρώσει; Ένα ανεξάρτητο πιστοποιημένο γραφείο πραγματογνωμοσυνών.

Αυτό έχει πολλές και χρήσιμες συνέπειες. Κατ’ αρχήν ο επιβλέπων γίνεται ιδιαίτερα προσεκτικός. Στη  συνέχεια ζητά μετ’ επιτάσεως να μοιραστεί τις ευθύνες του. Ζητά πιστοποιητικά υλικών, πιστοποιήσεις συνεργειών και για μια σειρά πραγμάτων που εκτελούνται από συνεργεία ζητά πιστοποιήσεις διαδικασιών και ικανότητας των ανεξάρτητων συνεργείων. Ενίοτε του δίδεται και το δικαίωμα να μοιραστεί με τα ανεξάρτητα συνεργεία μέρος του συνολικού κινδύνου. Επίσης σε μεγάλα ή εξειδικευμένα έργα οι ασφαλιστικές μπορούν να ζητήσουν παραπάνω επιβλέποντες ή ακόμη και επιβλέποντες και βιογραφικό που αποδεικνύει ότι μπορούν να εκτελέσουν το καθήκον που τους ανατίθεται.

Κι ενώ δεν χρειάζεται να ειπωθούν άλλα πράγματα για την επίβλεψη, είναι καλό να δούμε τι γίνεται πίσω. Δηλαδή τι θα συμβεί στις τεχνικές υπηρεσίες των οργανισμών. Αυτές θα κάνουν διαχείριση του έργου. Θα ελέγχουν πλέον τους χρόνους και τους προϋπολογισμούς. Και φυσικά θα ζητούν τον λόγο από όλους τους συντελεστές του έργου αν κάτι δεν πηγαίνει καλά στους αυτούς δύο τομείς. Και θα το κάνουν χωρίς να βγαίνουν από τα γραφεία τους, εντελώς ηλεκτρονικά άρα ελέγξιμα και κυρίως ερχόμενοι σε ελάχιστη επαφή με εργολάβους και μελετητές. Και μια μικρή λεπτομέρεια. Οι τεχνικές υπηρεσίες θα είναι μικρότερες και δεν θα μπορούν να δεχθούν παρεμβάσεις από πολιτικά πρόσωπα. Δεν θα μπορούν εκ των πραγμάτων.

Υπάρχει τέλος και ένα ακόμη καλό που θα συμβεί. Οι ευθύνες των μελετητών θα γίνονται πιο καθαρές και πιο μετρήσιμες. Άρα θα βελτιωθεί και η ποιότητα των μελετητικών υπηρεσιών χωρίς ή έστω με ελάχιστη συμμετοχή της διοικήσεως.

Αν το δούμε να εφαρμόζεται πχ στον δήμο της Βέροιας οι 27 (κάπου τόσοι τέλος πάντων) μηχανικοί του Δήμου θα γίνουν 10 και από αυτούς στα έργα θα απασχολούνται 4! Τι θα γίνουν οι υπόλοιποι; Θα πάνε να βρουν μια αξιοπρεπή και καλοπληρωμένη δουλειά. Θα υποχρεωθούν να γίνουν εξωστρεφείς. Υγιέστεροι και πλουσιότεροι δηλαδή.