Όταν σου λέω «µανδαρίνοι» 1 …να κρύβεσαι

Το κείμενο και τις φωτογραφίες τα ξεσήκωσα από το διαδικτυακό περιοδικό Αρχιμήδης  το οποίο έκανε το ντεμπούτο του πριν μερικές μέρες και μου στάλθηκε δωρεάν (το πρώτο τεύχος φαντάζομαι) Το κείμενο ανήκει στον συνάδελφο Πολιτικό Μηχανικό Θ.Γ. Βουδικλάρη, του οποίου η επιστημονική και κοινωνική παρουσία αφήνει τα ίχνη της εδώ και δεκαετίες στον χώρο των τεχνικών. 

Αντέγραψα το κείμενο γιατί αυτόν τον καιρό προπαθώ να μαζέψω την επειρία που απεκόμισα τα τελευταία χρόνια από την παρατήρηση (και όχι μόνον) των πραγμάτων που αφορούν στον Δήμο της πόλης μου. Επειδή αρνούμαι να βγάλω γρήγορα συμπεράματα μαζεύω κείμενα μέσα στα οποία μεταφέρονται αντίσοιχα νιώματα και άλλων συμπολιτών (κυρίως

συναδέλφων) μου. Αργά ή γρήγορα τα συμπεράματα θα έρθουν. Θαείναι ευπρόσδεκτα μόνον αν αυτό γίνει σχετικά γρήγορα. Όταν δηλαδή μπορούν να μετουσιωθούν σε πράξη.

 

Όταν σου λέω «µανδαρίνοι»(1) …να κρύβεσαι

Ο «µανδαρίνος» ήταν ανώτατος κρατικός λειτουργός  της Κίνας   ή της Κορέας, στα Κινέζικα «Κβαν». Η Ελληνική λέξη είναι µεταφορά από τη Γαλλική γλώσσα της λέξεως “mandarin”. Στους Κινέζους µανδαρίνους δεν επιτρεπόταν  η συνεχής υπηρεσία στον ίδιο τόπο, περισσότερο από τρία χρόνια. Υπήρχαν και µανδαρίνοι, κατά  κάποιο τρόπο «επίτιµοι», που δεν είχαν δηµόσιο λειτούργηµα, αλλά ήταν απαίδευτοι πλούσιοι που αγόραζαν τον τίτλο.

Ο Μπαµπινιώτης διευκρινίζει ότι, στον  καθηµερινό λόγο,  η λέξη «µανδαρίνος» χρησιµοποιείτα µεταφορικώς για να  χαρακτηρίσει τον  γραφειοκράτη, τον τυπολάτρη, τον συντηρητικό, τον οπισθοδροµικό, αυτόν που εµποδίζει οποιαδήποτε πρόοδο.

Υπάρχει  εξέλιξη ή επέκταση ιδιοτήτων που αγνοεί  ή δεν θέλει να αποκαλύψει ο Μπαµπινιώτης. Η γραφειοκρατία, η τυπολατρία, η σχολαστικότητα και η προσκόλληση στις διαδικασίες, δεν  είναι απλώς ψυχολογικό πρόβληµα  ή ραθυµία  ενός  προσώπου, είναι πολύ συχνά  µέσον σκόπιµης ταλαιπωρίας του συναλλασσόµενου πολίτη, µε στόχο  να  «συρθεί» σε συναλλαγή, προκειµένου να αποφύγει το εγκεφαλικό  ή την οικονοµική καταστροφή.

Γιατί ο απλός πολίτης αντιµετωπίζει έναν αντίπαλο που εκπαιδεύεται µια ζωή  να διυλίζει τον κώνωπα, ώστε   να  είναι  ικανός,   την  κατάλληλη   στιγµή,  να καταπιεί την κάµηλον. Και να αναπτύσσει εις το έπακρον το  καταπληκτικό  ταλέντο,  να  είναι υπεύθυνος-απαραίτητος για κάθε  ενέργεια  (πρέπει να περάσει από τα χέρια του) και ανεύθυνος για το τελικό (κακό) αποτέλεσµα.

Πολύ  συχνά αυτά  γίνονται  µε την  προστατευτική ανοχή της πολιτείας (η έννοια  της  πολιτείας ή του κράτους  θέλει διερεύνηση), η οποία παριστάνει ότι δεν  γνωρίζει  το  πρόβληµα,  και  στο  πλήθος των πολιτών που αγανακτούν υποδεικνύει  να  ενεργήσουν  «νοµίµως», κατά τα δικαιώµατα  που τους παρέχει  ο νόµος. Με  την βεβαιότητα (της Πολιτείας) ότι η διαδικασία  αυτή είναι απαλλαγμένη από παρόµοια ελαττώματα.

Ας δούµε αυτές τις δυνατότητες του πολίτη.

Η πρώτη είναι  να  καταγγείλει  την ταλαιπωρία του και τον βασανιστή του στην απρόσωπη Υπηρεσία, η οποία, νοµικώς  τουλάχιστον, διαθέτει το τεκμήριο της δικαίας και αμερόληπτης κρίσεως.

Η Υπηρεσία διαβιβάζει την καταγγελία  στον καταγγελλόμενο, ο οποίος κρίνει τον εαυτό  του και τις ενέργειές  του απολύτως ορθές  και νόµιµες, και αποσπά ανέτως την υπογραφή του Προϊσταµένου της   Υπηρεσίας  στο έγγραφό μιας απαντήσεως, που ασφαλώς τον δικαιώνει.

Αν η καταγγελία  συνοδεύεται από στοιχεία που συνιστούν σαφείς ενδείξεις ή αποδείξεις παραβάσεων, ή έχει  γίνει  θόρυβος για το αντικείµενο  ή το  συγκεκριµένο  θέµα, ή  ο καταγγελλόµενος είναι υπότροπος, υπάρχει το ενδεχόµενο να παραπεµφθεί στο Υπηρεσιακό Πειθαρχικό Συµβούλιο.

Μαζεύονται τότε  οι Πειθαρχικοί κόρακες και αποφαίνονται, µε τη συνείδηση καθαρή, ότι ο συνάδελφος κόρακας είναι λευκός, πράγµα άλλωστε που το  γνώριζαν εξ  αρχής, όλοι  το  ήξεραν,  δεν ήθελε πολλή σκέψη,  όλοι οι κόρακες  είναι λευκοί. Κρατούν στη µνήµη τους και το όνοµα του δύστροπου πολίτη που επιχείρησε να ανατρέψει (και να εκθέσει, ο κακούργος) την καθεστηκυία  τάξη.

Η δεύτερη δυνατότητα του πολίτη είναι να προσφύγει στη Δικαιοσύνη. Εκεί  οι  δυνατές διαδροµές είναι δύο.

Η µία είναι η Προσφυγή για την ακύρωση µιας πράξεως της  ∆ιοικήσεως,  η  δικαστική  περαίωση της οποίας µπορεί να κρατήσει περισσότερα χρόνια  απ’ όσα είναι το υπόλοιπο της ζωής του.

Όταν όµως τελεσιδικήσει, και αν είναι ακόµα ζωντανός, µπορεί να αποταθεί στα Ευρωπαϊκά δικαστήρια. Μπορεί η διαδροµή να είναι µακροχρόνια και δαπανηρή, αλλά σου δίνει την ικανοποίηση ότι  συµβάλλεις στην αναβάθµιση της Ελληνικής ∆ικαιοσύνης, είναι πολλές οι περιπτώσεις που τα Ευρωπαϊκά  ∆ικαστήρια έχουν  αντίθετη άποψη.

Βέβαια η εφαρµογή της Ευρωπαϊκής δικαστικής αποφάσεως δεν συνεπάγεται  και  την ικανοποίηση αυτής της εννοίας του ∆ικαίου, που έχει στη συνείδησή του κάθε σωστός άνθρωπος, της απηλλαγµένης από  νοµικές διατάξεις, νοµολογία  και δικονοµία.

Η Ελληνική  Πολιτεία (η Βουλή  εν προκειµένω), εσύ  και εγώ  δηλαδή, πληρώνει πειθαρχικά την ποινή που της επεβλήθη για την (εκτός πάσης εννοίας ∆ικαίου) χορήγηση ασυλίας σε µία βουλευτίνα, αλλά δεν την καταλογίζει αντιστοίχως στην υπεύθυνη ή τους υπεύθυνους για το «έγκληµα», για να ικανοποιηθεί το «ηθικό» ∆ίκαιο (ανεξαρτήτως  «νοµικού»). Τα µέλη της Βουλής  συνιστούν ένα «µανδαρινάτο», ίσως µια «µανδαρινιά» που κάνει σάπια φρούτα.

Ας µη νοµισθεί ότι η εξασφάλιση ευνοϊκής Ελληνικής  δικαστικής  αποφάσεως δίνει  πάντα τέλος στην ταλαιπωρία του πολίτη. Ένας πεπειραµένος µανδαρίνος, άξιος  του  ονόµατος και του τίτλου του, είναι σε θέση  να ερµηνεύσει όπως θέλει τη δικαστική απόφαση, ή να αµφιβάλλει  για  τη  ερµηνεία  και  να  ζητήσει  την «αυθεντική»,  ή  να  αποδέχεται την απόφαση, αλλά να αµφισβητεί  τις  διαδικασίες  που οδήγησαν σ’ αυτήν.

Αν ο πολίτης διαφωνεί, ας κάνει μήνυση για άρνηση συμμορφώσεως προς τη δικαστική απόφαση, ξαναρχίζοντας το «παιχνίδι» από την αρχή, µε μεγάλες πιθανότητες να έχουν χαθεί οι ανατρεπτικές προθεσµίες για οποιαδήποτε ενέργεια. Στο κάτω-κάτω ο µανδαρίνος ισχυρίζεται  ότι προστατεύει  το κράτος, παριστάνει ότι αυτός  είναι το κράτος

Για στατιστικούς λόγους, θα επισηµάνουµε ότι αυτοί οι κίνδυνοι υπάρχουν όταν υπάρχει οικονοµικό  αντικείµενο, όταν υπάρχει Λογαριασµός  (π.χ. εργολάβου) προς πληρωµήν. Και όσο μεγαλύτερο το αντικείμενο, ή όσο  µεγαλύτερη η µέχρι τότε ταλαιπωρία, ή όσο  µικρότερη  η αντοχή  του ταλαιπωρούμενου (οικονοµική και βιολογική),  τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος.

Οι µηχανικοί, ιδιαίτερα οι εργολάβοι, γνωρίζουν καλύτερα απ’   όλους, τι θυσίες πρέπει να κάνουν  για να εισπράξουν Λογαριασµό, µε χρήµατα  που τους  χρωστούν, ίσως  για  µερικά χρόνια.

Η άλλη δυνατότητα δικαστικής διαδροµής για τη δικαίωση του πολίτη είναι η ποινική, ο Εισαγγελέας. Ο αδικούμενος (εδώ µάλλον εκβιαζόμενος)  συγκεντρώνει τα στοιχεία που διαθέτει και τα θέτει υπ’ όψη του Εισαγγελέα. Αλλά ποια στοιχεία;  Οι μίζες  δεν  έχουν τιµολόγιο, η σχετική αίτηση - πρόταση για µίζα δεν έχει αριθµό πρωτοκόλλου, δεν υποβάλλεται γραπτώς. Η τακτική ενός πεπειραμένου  μανδαρίνου είναι  να  σε  φέρει στο σηµείο να τον παρακαλάς να δεχθεί τη µίζα. Χατίρι σου κάνει.

Και, τούτων ούτως εχόντων, οι λύσεις που διαθέτεις είναι δύο. Είτε να πληρώσεις ότι δεν πλήρωσες µέχρι  τότε (και να ευχαριστήσεις τον Θεό), είτε να καταγγείλεις  στην Αστυνοµία τον εκβιασµό, για να σου φωτογραφήσουν τα χαρτονοµίσµατα και να συλλάβουν τον εκβιαστή επ’ αυτοφώρω. Διαλέγεις αυτό που θεωρείς περισσότερο ανώδυνο, γνωρίζοντας ότι, στη δεύτερη περίπτωση, έχεις «φωτογραφηθεί» και συ, και θα «πληρώνεις» στο υπόλοιπο της επαγγελµατικής σου ζωής στη  συνομοταξία των µανδαρίνων.

Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον, µε την απουσία ελέγχου  της  πολιτείας,  την  άρνησή της  να βάλει «τον δάκτυλον  επί τον τύπον των ήλων», και την εξασφαλισµένη µονιµότητα της καρέκλας, ο µανδαρίνος έχει αποκτήσει τη βεβαιότητα ότι βρίσκεται στο απυρόβλητο, ότι το κράτος είναι δικό του και ότι µπορεί να παίρνει   όποια   απόφαση   θέλει   για   λογαριασµό του κράτους, µε το δικό του αζηµίωτο φυσικά.  ∆ιαβάσαµε  όλοι  προσφάτως ότι  το ποσοστό των τυφλών  είναι αυξηµένο στη Ζάκυνθο. Αλλά δεν µπορεί να συµβαίνει αυτό, µάλλον το  ποσοστό της  αυθαιρεσίας και  της ασυδοσίας  είναι  αυξηµένο  στη Ζάκυνθο, το ποσοστό των «ανοιχτοµάτηδων» είναι αυξηµένο. Στις µικρές κοινωνίες (κυρίως) γίνεται ασύστολη εκµετάλλευση  των στενών  προσωπικών σχέσεων των µανδαρίνων, ο ένας  προστατεύει τα «συµφέροντα» του άλλου,  ώστε  να µπορεί να απολαύσει την ίδια μεταχείριση.

Συγκοινωνούντα δοχεία ανηθικότητας.

Είναι εποµένως «φυσιολογικό» ένα πλήθος µανδαρίνων να έχει αποκτήσει περιουσία ή να διάγει ζωή που δεν δικαιολογείται από τις υπαλληλικές του αποδοχές.

Είναι επίσης αναµενόµενο να έχει συνηθίσει σε µια στάθµη  ζωής  κάτω  από την οποία δεν µπορεί να υποχωρήσει, και εποµένως τις µειώσεις µισθών, επιδοµάτων, επιτροπών, υπερωριών κλπ. που του επιβάλλονται να επιθυµεί και να προσπαθεί να τις αντισταθµίσει δι’ άλλου  τρόπου. Βρισκόσαστε σε χρονική περίοδο αυξημένου  κινδύνου.

Η περισσότερο άµεση  αντίδραση είναι η  «λευκή απεργία», που είναι νοµικώς απρόσβλητη. Ακούµε και  διαβάζουμε  συνεχώς ότι  οι  εφοριακοί  υπάλληλοι δεν έχουν  τη διάθεση να μαζέψουν τους φόρους. Αλλά και σε όλες τις ∆ηµόσιες Υπηρεσίες έχει ξαπλωθεί το σύστηµα,  οι Επιτροπές δεν συνέρχονται, οι γνωµοδοτήσεις δεν συντάσσονται, οι παραλαβές δεν γίνονται, οι αποφάσεις δεν λαµβάνονται. Οι ενδιαφερόµενοι  µπορούν (έστω και αν δεν µπορούν) να περιµένουν.

Θα κλείσω µε µία απαράδεκτη κατάσταση που είχε διαµορφωθεί στα Πολεοδοµικά Γραφεία, και κινδυνεύει να επαναληφθεί µε τον Ελεγκτή  Μηχανικό. Πρόκειται για τον  έλεγχο των στατικών

µελετών. Ο αρµόδιος συνάδελφος  είχε μεταφορτωθεί σε ελέγχοντα του  εαυτού  του,  συνέτασσε  ο  ίδιος τις µελέτες  που ήλεγχε, έχοντας εξασφαλίσει την υπογραφή κάποιου άλλου, πολύ συχνά κάποιου αρχιτέκτονα.

Αυτό γινόταν  και πολύ παλιά, κακώς,  άλλα τότε είχε   εξασφαλίσει κάποια ανοχή, επειδή δεν γινόταν εκβιαστικά. Ο  κλάδος συµβιβαζόταν  να το θεωρεί ως ανεκτό συµπλήρωµα της κακής αµοιβής των υπαλλήλων.

Στις µέρες  µας όµως  η κατάσταση είχε αγριέψει, είχε φτάσει στα όρια ή στην περιοχή του εκβιασµού. Ο ελέγχων υπέβαλε σε µαρτύρια τον υπογράφοντα και εποµένως (παράπλευρη απώλεια)  τον  ιδιοκτήτη  ή  τον  κατασκευαστή  ή τον επιχειρηματία. Ο οποίος, την επόµενη φορά, σκεπτόταν ότι  καλόν θα ήταν  να  έχει  εξασφαλισμένη την  έγκριση  πριν  από την  υποβολή  ή και πριν από τη σύνταξη  της µελέτης.  Εκτός  του ότι θα  μπορούσε να  έχει και υπολογίσιµη βοήθεια στις εσωτερικές διαδικασίες του Πολεοδομικού Γραφείου. Είχαµε  φτάσει σε (παράνοµη) «κατάργηση» («εξωπέταξη») του  συντάκτη  ιδιοτικών στατικών µελετών.

Ο ίδιος ή και μεγαλύτερος κίνδυνος  υπάρχει σήµερα µε τον καινούργιο θεσµό του Ελεγκτή Μηχανικού,  παρά  το  ότι  αυτός   δεν   κατάγεται από την  οικογένεια  των  «µανδαρίνων».  Ο  κίνδυνος  μεγεθύνεται από την ασάφεια των  Κανονισµών  και  των  διαδικασιών,  από την  απειρία των  υποψηφίων και από την  επιθυµία τους  να εφαρµόσουν και να «εκδικηθούν» για όσα έχουν υποστεί  µέχρι  σήµερα   από  τη  λειτουργία  της ∆ηµόσιας  ∆ιοίκησης.    Ο  Ελεγκτής   Μηχανικός είναι  ένας εκκολαπτόµενος «µανδαρίνος».  Το θέµα  πρέπει  να  αντιµετωπισθεί  ριζικά  από το ΤΕΕ και τον Σύλλογο  Πολιτικών Μηχανικών.

Υπάρχει  πάντα  µία  οδός διαφυγής από τα δυσάρεστα, µια δικαιολογία που σερβίρεται για  να µη θιγούν τα «κακώς κείµενα», για να µη δυσαρεστήσουμε κανένα, για να υποκριθούμε αισιοδοξία. «Όλα αυτά συμβαίνουν, αλλά το ποσοστό είναι µικρό, οι µανδαρίνοι είναι λίγοι».

∆ιαφωνώ, το ποσοστό είναι μεγάλο, ξεπερνάει οποιαδήποτε επιτρεπόμενη ανοχή. Όταν μιλούµε για απαράδεκτη ∆ηµόσια ∆ιοίκηση εννοούμαι ακριβώς αυτό, τον υπάλληλο- μανδαρίνο που εκμεταλλεύεται τη θέση του για να «πλουτίζει», που σε ταλαιπωρεί µέχρι να σε φέρει στα νερά του. Αυτόν που επινοεί, µε διαβολική ικανότητα νέες  διατάξεις, για να προστατέψει, δήθεν, το συμφέρον του ∆ηµοσίου.

Όλοι αυτοί οι κύριοι θα έπρεπε να απολυθούν για να µάθουν πώς βγαίνει το μεροκάματο στο ελεύθερο επάγγελμα, μακριά από το «πρυτανείον».

Η διόρθωση της καταστάσεως είναι εξαιρετικά δύσκολη, εδώ αναφερόμαστε στην ανάγκη ανακάµψεως μιας ολοκληρωτικά μολυσμένης κοινωνίας, της οποίας τα πολλά µέλη έχουν συνηθίσει να θεωρούν ότι µπορούν να έχουν πρόσβαση σε κάθε παρανοµία, αν διαθέσουν τα κατάλληλα ανταλλάγµατα, και τα λιγότερα (τα ευνοημένα) µέλη θεωρούν ότι μπορούν να παρέχουν την πρόσβαση, αρκεί να απολαύσουν τα ανταλλάγματα. Αυτή η συναλλαγή πρέπει να σταματήσει, µε πραγματικούς και αυστηρούς ελέγχους, και πολύ σκληρές ποινές. Αλήθεια, τι εξυπηρετεί ή απόκρυψη του ονόµατος αυτού του «αρµόδιου» που συλλαμβάνεται επ’ αυτοφώρω να χρηματίζεται από εκβιαζόμενο; Είναι αποτρεπτική της µιµήσεως;

Ο ριζικός, αµέσου επιτυχίας, είναι αυτός που εφαρµόζεται  σε  ένα  κοπάδι  όταν,  έστω  και λίγα µέλη του, προσβληθούν από µολυσµατική ασθένεια. Εξολοθρεύεις το κοπάδι, και φτιάχνεις άλλο. Με αδέκαστα τσοπανόσκυλα, που δεν θα επιτρέψουν την ελεύθερη είσοδο στο νέο κοπάδι, ώστε να αποφευχθεί νέα µόλυνση.

Πονάει πολύ βέβαια και πρέπει, επί πλέον, να έχεις το  υγιές υλικό για να φτιάξεις το καινούργιο.

Ο άλλος τρόπος θέλει χρόνο, υποµονή, επιµονή, αµεροληψία, αυστηρότητα και δίκαιη κρίση. Χρειάζεται να έχεις επίγνωση ότι πρέπει, και ότι προσπαθείς, να απολυµάνεις µια ολόκληρη κοινωνία από τη διαφθορά. Να πάρεις την αµετάκλητη  απόφαση επιλογής  προσώπων µε ήθος  και ικανότητες, όχι µόνο  µε την κοµµατική ταυτότητα,  για να  τους  βάλεις επί κεφαλής  των Υπηρεσιών.

Αλλά πριν απ’ όλα χρειάζεται πολιτική βούληση, πολιτικό ήθος και ικανότητα. Σε στάθµη πολύ υψηλότερη από αυτήν που διαθέτουµε.

Οι  τρόποι  «ολικής επαναφοράς»  είναι οδυνηροί, η διόρθωση όµως  είναι ανάγκη  να γίνει και πρέπει να επιχειρηθεί αµέσως.

1

Ο τίτλος οφείλεται στις παιδικές µου αναµνήσεις

από το παιχνίδι "κρυφτό", που νόµιζα (λάθος  µου) ότι θα ήταν κοινές και για τις µικρότερες  ηλικίες. Κατά τη δική µου µνήµη, υπήρχε πάντα ένα µικρό κοριτσάκι, που δεν µετείχε στο παιχνίδι, αλλά συνεργαζόταν µε κάποιους από τους παίζοντες, που ξεφώνιζε  συνεχώς "όταν σου λέω πορτοκάλι να βγαίνεις  και όταν σου λέω µανταρίνι να κρύβεσαι".  Από το "οµόηχον" των λέξεων "µανταρίνι" και "µανδαρίνοι" βγήκε ο τίτλος.