ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΕΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Παρακάτω παρατίθεται ένα ξεπατικωμένο άρθρο του Ανδρέα Ανδριανόπουλου από την προσωπική του ιστοσελίδα, όπου προσπαθεί να εφαρμόσει το Μοντέλο της Κιούμπλερ-Ρος στις αντιδράσεις της νεοελληνική κοινωνίας σε σχέση με την κρίση που βιώνει και την απώλεια ενός τρόπου ζωής που αποτελούσε κεκτημένο μέχρι την κατάρρευση της Λήμαν Μπραδερς. Το παραπάνω μοτίβο αντίδρασης  απέναντι σε οποιαδήποτε απώλεια πρωτοεμφανίσθηκε στο βιβλίο On Death and Dying, 1969 όπου πραγματευόταν η αντίδραση απέναντι στον επικείμενο θάνατο. Η επέκταση σε κάθε μορφής απώλεια έγινε αργότερα και όπως είναι σε όλους οικείο  έχει επηρεάσει την κουλτούρα της δύσης  σε αρκετά μεγάλο βαθμό.

Ως μέρος του προβλήματος δεν μπορώ να ξέρω πόσο εύστοχος είναι ο παραλληλισμός που κάνει ο Ανδριανόπουλος. Αξίζει όμως την  προσοχή μας. Ίσως και την εμβάθυνση στην συγκεκριμένη οπτική. Τώρα πια έχουμε ανάγκη τα πάντα.

ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΕΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Μέσα στην παραζάλη των απίστευτων μέτρων που σχεδόν καθημερινά ανακοινώνονται η «διαρρέουν», η κοινωνία αποσβολωμένη παρακολουθεί την οικονομία να καταρρέει και τους πολιτικούς να διαγκωνίζονται σε αμοιβαίες κατηγορίες ανικανότητας η σε εξαγγελίες ανεδαφικού λαϊκισμού. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η καταβύθιση του λαϊκού θυμικού σε ατραπούς ψυχολογικά αδιέξοδες και κοινωνικά επικίνδυνες. Σύμφωνα με την εξαιρετική μελέτη της αμερικανίδας ψυχολόγου Elisabeth Kübler-Ross (On Death and Dying, 1969) όταν κάποιος αντιμετωπίζει μη αναστρέψιμα γεγονότα που καταλήγουν σε τραύμα ψυχής αντιδρά με περίπου προδιαγεγραμμένο τρόπο.

Ο πρώτος κύκλος συναισθημάτων που κατακλύζει όποιον αντικρίζει πραγματικότητες που του ανατρέπουν το πλάνο ζωής είναι η στάση της Άρνησης. «Αυτό δεν μπορεί να συμβαίνει», «τα πράγματα δεν μπορεί να είναι τόσο άσχημα», «κάτι τελικά θα γίνει και θα το ξεπεράσουμε», είναι οι πρώτες αναμενόμενες αντιδράσεις. Στην περίπτωση της ελληνικής κρίσης αυτό μπορεί κανείς να το διαπιστώσει από τις συνήθεις αντιδράσεις συνδικαλιστών και εκλογέων που, σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα, κινητοποιούνται, διαμαρτύρονται κάνουν καταλήψεις η πλημμυρίζουν πολιτικά γραφεία απαιτώντας παροχές, εξαιρέσεις, κατάργηση αποφάσεων και άλλα παρόμοια. Σκόπιμα αγνοούν πως οι κυβερνητικές η πολιτικές αρχές δεν είναι σε θέση να λειτουργήσουν όπως παλιά, να δεχθούν αιτήματα, να υποκύψουν σε πιέσεις και να υποχωρήσουν σε πολιτικούς εκβιασμούς. Δεν είναι πως άξαφνα αποφάσισαν να είναι σταθεροί στις αποφάσεις τους. Απλά τώρα πλέον δεν μπορούν να ακολουθήσουν το πολιτικό τους ένστικτο και να υποχωρήσουν. Για κάποιους, αυτή η φάση «κλειδώνει» στο μυαλό τους και καθίσταται μόνιμη κατάσταση. Οι απεργίες λ.χ. συνεχίζονται, οι καταλήψεις γίνονται πλέον σύνηθες φαινόμενο αλλά χωρίς αποτελέσματα και επίτευξη αλλαγών.

Δεύτερη αντίδραση είναι ο Θυμός. Κινητοποιήσεις αγανακτισμένων, ξεκίνημα βιαιοτήτων, ψήφος σε κόμματα ανατρεπτικά, περιθωριακά και υβριστικά προς το σύστημα καθώς και περιφρόνηση της πολιτικής και των εκπροσώπων της. Κάποιος πρέπει να φταίει εκτός του λαϊκού συνόλου («δεν φταίμε εμείς» δηλ.) και βέβαια εξακόντιση άσκοπων κατηγοριών για ντόπιους ενδοτικούς κι εθνοπροδότες αλλά και ύποπτους ξένους «κατακτητές», «τοκογλύφους» και σκοτεινούς συνωμότες. Σενάρια σκοτεινών σχεδίων και πλάνων αφελληνισμού της χώρας έρχονται σαν φυσιολογικό επακόλουθο στην επιφάνεια με την πεποίθηση πλέον ριζωμένη πως πρόβλημα πραγματικό δεν υφίσταται η, κι’ αν πλέον σήμερα είναι υπαρκτό, αποτελεί προϊόν σχεδιασμού κύκλων που υπονομεύουν – για άγνωστους λόγους – την καλοπέραση του λαού. Στην περίπτωση αυτή η κάθε λογική επιχειρηματολογία πάει περίπατο ενώ οι όποιες παρεμβάσεις ξένων φορτίζουν παραπέρα το κλίμα χειροτερεύοντας την κατάσταση.

Επόμενη φάση είναι η Διαπραγμάτευση. Πολλά περίεργα πράγματα αρχίζουν να έρχονται στην επιφάνεια και εξωφρενικές αντιφάσεις γίνονται αντιληπτές. Ελπίδες σωτηρίας αναδύονται και αποφάσεις παίρνονται με την ελπίδα μελλοντικής ανάκαμψης. Με παραγνώριση όμως τραγικών πραγματικοτήτων μέχρι και προκλητικών συμπεριφορών. Μέτρα εξοντωτικά συχνά παίρνονται δίχως όμως ξεκάθαρο ορίζοντα ανάκαμψης. Παράλληλα, αντιπαλότητες αναδύονται για ζητήματα άνευ σημασίας πλέον (κομματικές συγκρούσεις, καρεκλομαχίες, μικροφιλοδοξίες) ενώ παραδοξότητες περνούν σχεδόν απαρατήρητες. Παράδειγμα, η παράλογη επαναγορά ομολόγων που καταστρέφει τις Τράπεζες και διασώζει διεθνείς σπεκουλαδόρους με σκοπό την μείωση του χρέους μέσω της ...αύξησής του. Όπως και το κούρεμα του χρέους του ιδιωτικού τομέα (PSI) με την χρησιμοποίηση πόρων του δημοσίου (ομόλογα ασφαλιστικών ταμείων, αποθεματικά επιμελητηρίων και πανεπιστημίων).

Τελευταία δύο στάδια είναι αυτά της Κατάθλιψης («δεν γίνεται τίποτα», σιωπή, ανασφάλεια, εγκατάλειψη) και της Αποδοχής. Αυτή η τελευταία σηματοδοτεί την εκκίνηση της ανάκαμψης μιά και ξεκινά η προσπάθεια συνεννόησης, συνεργασίας και δημιουργικής προσπάθειας. Κανένας δυστυχώς δεν μπορεί να πει πως έχουμε φθάσει σαν χώρα στην φάση αυτή...