Ο νόμος των σπιτιών του “κι άλλο”

Από το editorial του ΤΕΧΝΟΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ (Τεύχος του ΤΕΕ/ΤΚΜ)


“Καμιά αστική περιοχή δεν μπορεί να ευημερήσει πραγματικά, εκτός και αν προσελκύσει [ως κατοίκους] εκείνους, που μπορούν να διαλέξουν να ζήσουν οπουδήποτε θα ήθελαν”,

J. Barnett

“Δεν πρέπει να χτίζουμε οικιστικές μονάδες, πρέπει να χτίζουμε κοινότητες”,

M. Burton. 

 

Μια φορά και έναν καιρό, οι Ελληνες ταξιδεύαμε στο εξωτερικό. Και όταν ταξιδεύαμε,θαυμάζαμε. Πόλεις όπως η Κοπεγχάγη, όπως το Βερολίνο, όπως η Βαρκελώνη. Πόλεις με κτήρια όμορφα και σπίτια χωρίς περιττούς ορόφους και αισθητικές δηλώσεις  τύπου “ό,τι θέλω κάνω”, φτιαγμένες για ανθρώπους, για κοινότητες ανθρώπων.

Όταν, όμως, οι Ελληνες επιστρέφαμε στη χώρα μας, ξεχνούσαμε (οι περισσότεροι) γιατί μας άρεσε τόσο η Κοπεγχάγη. Και θυμόμασταν πώς θέλουμε το σπίτι μας. Το σπίτι μας, το κάστρο μας -όσο μπορούσαμε να το επεκτείνουμε, τόσο το μεγαλώναμε.

Η ανοχή της Πολιτείας, σιγοντάριζε τις παρορμήσεις μας. Κι όπως οι όροφοι ρίχνονταν ...αυθόρμητα ο ένας πάνω στον άλλο και πάνω στα playrooms, έτσι στοιβάζονταν και οι νόμοι που νομιμοποιούσαν εκ των υστέρων τις αυθαιρεσίες.

Σιγά-σιγά, η Ελλάδα γέμισε αυτό που τόσο έξυπνα απέφυγε η Δανία: κτήρια-δηλώσεις τύπου “ό,τι θέλω, κάνω”. Οι παραλίες αλώθηκαν από βίλες, οι ημιυπαίθριοι έγιναν τραπεζαρίες με ακριβά έπιπλα, οι σοφίτες ...ύψωσαν το ανάστημά τους πάνω από τις επιταγές της πολεοδομίας και τα πευκοδάση μεταμορφώθηκαν σε οικισμούς.

Στις περισσότερες περιπτώσεις (αναμενόμενο) η αυθαιρεσία έγδυνε την αρχιτεκτονική από το χαρακτήρα. Ούτε σύγχρονα, ούτε παραδοσιακά. Κάτι υβριδικό, με“φωνή”, αλλά χωρίς “μιλιά”, χωρίς συνοχή με τα διπλανά κτήρια. Σπίτια- κουτιά, που εξυπηρετούσαν την ανάγκη μας για “κι άλλο!”.

Πρόσφατα είδαμε τον ολοκαίνουριο νόμο για όλα αυτά τα σπίτια του “κι άλλο”!.

Θα είχε ίσως ενδιαφέρον να μετρήσουμε πόσοι συνολικά τέτοιοι νόμοι κατατέθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες. Σχεδόν πάντα με την ίδια καμουφλαρισμένη πρόθεση: να μαζέψουμε λεφτά. Στη δοκιμαζόμενη Ελλάδα του 2013, ένα παραπάνω.

‘Ισως δεν υπάρχει άνθρωπος εκεί έξω που δεν θα απαντούσε το ίδιο πράγμα, αν τον ρωτούσε κάποιος ποιος τελικά είναι ο στόχος του νόμου. “Εισπρακτικός”, θα αποφαίνονταν εννέα στους δέκα (αν όχι το 100%), αλλά πολλοί εξ’ ημών θα ένιωθαν ικανοποιημένοι -γιατί η περιουσία μας θα “τακτοποιηθεί”, η αξία της θα αυξηθεί, η μεταβίβασή της θα γίνεται χωρίς προβλήματα. Η Κοπεγχάγη μας αρέσει, αλλά για τη Δανία, όχι για ‘δω.

Πράγματι, ο νέος νόμος είναι δυστυχώς εισπρακτικός. Θα πετύχει το στόχο του ούτως ή άλλως όμως, τουλάχιστον ως προς το σταμάτημα της αυθαίρετης δόμησης; Τι θα γίνει στο μέλλον; Θα σταματήσουν οι αυθαιρεσίες; Αμφίβολο, αλλά όχι απίθανο.

Ας σκεφτούμε κάτι άλλο, όμως, που πολλοί παραβλέπουν, εστιάζοντας είτε στην καλοδεχούμενη “τακτοποίηση” είτε στην κριτική του νέου νόμου, που οι “πράσινες” ευαισθησίες του χλωμιάζουν μπροστά στις εισπρακτικές του προθέσεις.

Ας σκεφτούμε αυτό που λένε οι δύο αρχιτέκτονες, που αναφέρονται εισαγωγικά.

‘Οτι οι πόλεις που “μετράνε”, αυτές που δημιουργούν προστιθέμενη αξία, είναι τελικά αυτές που μας αρέσει να κατοικούμε, αυτές που μας βοηθούν να ανασαίνουμε,να αλληλεπιδρούμε, να αναπτυσσόμαστε, αυτές που ο ξένος επισκέπτης λαχταρά να δει και να θαυμάσει, αυτές που ζηλεύει, που δεν είναι μέρος της καθημερινότητάς τους.

Είναι καιρός να κάνουμε κάστρο μας την πόλη, όχι το σπίτι. Να συμβάλλουμε στη δημιουργία πόλεων που μας αρέσει “να τις ζούμε”. Και, προς τούτο, πέρα από μια συνολική αλλαγή νοοτροπίας των πολιτών, πέρα από μια αύξηση της συναίσθησης ευθύνης, που έχουμε εμείς οι μηχανικοί, επιβάλλονται και μέτρα στέρεα και αποδοτικά. ‘Οπως π.χ., να προχωρήσουν επιτέλους τα χωροταξικά για τους οικισμούς και να δούμε επί του πρακτέου σύνολα φτιαγμένα όπως πρέπει -και εκεί που πρέπει.

Αλήθεια, εσείς σε ποια πόλη θα θέλατε να ζείτε;